Пред 75 години, најголемите нацистички злосторници беа изведени пред лицето на правдата во Нирнберг. Ова подоцна индиректно овозможи формирање на Меѓународен трибунал за воени злосторства извршени во поранешна Југославија.
Без процесите во Нирнберг, Меѓународниот кривичен трибунал на ОН за поранешна Југославија (1993-2017), Трибуналот за геноцид во Руанда на ООН (1994-2016) и Меѓународниот кривичен суд во Хаг ќе беше тешко да се замислат. (од 2002 година).
Злосторствата против човештвото во моментов се гонат на повеќе нивоа. Меѓународниот кривичен суд (МКС) има генерална надлежност, како и специјалните трибунали на ООН формирани да процесираат само одредени случаи.
Меѓутоа, универзалната јурисдикција што се коси со националниот суверенитет е неприфатлива за некои земји. Кина, но и двете земји што ги организираа судењата во Нирнберг: САД и Русија (наследникот на Советскиот Сојуз), одбиваат да соработуваат со Меѓународниот кривичен суд. Нивните блокади и опструкции се зголемија во последните години.
– Денес, веќе не може да се преговара во конфликти без главниот обвинител на МКС да седне не е присутен, па „барем и само како заканувачка фигура“. Можеби сето тоа понекогаш трае премногу долго. Но, ниту еден диктатор во светот не може да биде сигурен дека меѓународниот систем на кривична правда нема да го обвини и да го изведе пред лицето на правдата во одреден момент , изјави за Дојче вели експертот за меѓународно право Кристоф Саферлин.
– Сето тоа не би било можно без Нирнбершките процеси од 1945 година, заклучува тој.
На 20 ноември 1945 година, во германскиот град Нирнберг почна првиот меѓународен судски процес во историјата на човештвото – 21 топ нацист по првпат се соочија со правдата. Херман Геринг, вториот по Адолф Хитлер, е еден од обвинетите.
Сојузниците (САД, Советскиот Сојуз, Велика Британија и Франција) се подготвуваат да ги казнат германските воени злосторници од 1943 година и се согласија да одржат јавно, без преседан, судење, по поразот на нацистите.
Шест месеци по завршувањето на војната на европскиот фронт, обвинителите од четирите победнички собраа 300.000 сведоштва и 6.600 докази во 42 тома архива.
Судскиот процес е организиран во Нирнберг затоа што има симболично значење. Токму таму Хитлер организирал масовни настани пред војната, а таму биле донесени и анти-еврејските закони во 1935 година.
Во 10 часот, британскиот судија Џефри Лоренс им се обрати на присутните во судницата 600, велејќи им: „Овој процес, кој сега ќе започне, е единствен во аналите на правото“.
За време на воведната изјава, американскиот обвинител Роберт Џексон пред Трибуналот рече дека вистинскиот обвинител во судницата е цивилизацијата.
На голем дел од нацистичката елита, вклучувајќи ги Хитлер, Јозеф Гебелс и Хајнрих Химлер, им се суди, но сите тројца извршија самоубиство. Меѓу обвинетите се и Геринг, втората највлијателна фигура во нацистичкиот режим, Рудолф Хес, заменик на Хитлер, нацистичкиот идеолог Алфред Розенберг, Фриц Саукел, кој организираше присилна работа и поранешниот министер за надворешни работи Јоаким фон Рибентроп.
Обвиненијата вклучуваат злосторства против мирот, воени злосторства и, по првпат во историјата, злосторства против човештвото.
Сите обвинети се изјаснуваат – nicht schuldig или невини. Западните сојузници снимија филм во ослободените концентрациони логори што беше прикажан за време на судењето.
Меѓу 33-те сведоци беше и Мари Кутур од францускиот отпор, која ги преживеа Аушвиц-Биркенау и Равенсбрук. Таа сведочеше повеќе од два часа. Ја раскажува приказната за жени кои раѓаат, а новороденчињата се удавени пред нивните очи.
На 1 октомври 1946 година, судењето кое траеше 218 дена, се изрекоа пресудите. Дванаесетмина од обвинетите беа осудени на смрт, вклучувајќи и еден во отсуство – Мартин Борман, личен секретар на Хитлер. Непознат за судот, Борман веќе е прогласен за мртов.
Тројца обвинети беа осудени на доживотен затвор, двајца на 20 години затвор и двајца на 15 и 10 години затвор. Тројца беа ослободени, што ги изненади набљудувачите во тоа време, но ова служи како потврда дека судот постапил непристрасно.
На 16 октомври 1946 година, во 01:00 часот по полноќ, 10 од осудените на смрт беа обесени.
Геринг изврши самоубиство неколку часа порано со цијанид. Така тој го избегнува понижувачкиот крај на еден војник, според неговите зборови. Сите тела беа кремирани, а остатоците фрлени во реката Изар, за нивните гробници да не станат место за обожавање на нацистичките приврзаници.
Подоцна, во Нирнберг се одржаа уште 12 судења, во кои им се судеше на нацистичките лекари, министри и службеници.
Германија денеска организира мал настан по повод одбележувањето на годишнината од почетокот на процесите поради ограничувања во борбата со Ковид-19. Настанот ќе се одржи во Судницата 600 во Судската палата во Нирнберг.
Германскиот претседател Франк-Валтер Штајнмаер ќе одржи говор среде подемот на екстремно десничарскиот екстремизам и антисемитизмот во Германија.
По овој повод се огласи и рускиот претседател Владимир Путин. Тој денеска изјави дека злосторствата на нацистите немаат рок на траење.
– Тие злосторства немаат рок на траење. Нирнершкиот трибунал со своите одлуки даде најдобра можна оценка на сите тие злосторства против човештвото, по што и самиот поим – геноцид е втемелен во Повелбата на ОН, изјави тој пред учесниците на форумот „Лекциите од Нирнберг“.