Дури 10 отсто од населението живее од оваа индустрија, која и во период на огромни загуби предизвикани од кризата на коронавирусот, продолжи да ги исполнува своите редовни обврски, но и да помага на заедницата и државата во овие тешки моменти со општествено одговорни активности.
Индустријата на игри на среќа плаќа високи даноци и учествува со неверојатни 4% удел во бруто домашниот производ, а придонесот од индустријата на игри на среќа кон јавниот буџет годишно се зголеми околу 40 отсто! Легалните приредувачи и за време на кризата предизвикана од коронавирусот продолжија да ги исполнуваат своите редовни обврски кон државата и буџетите на локалната самоуправа, кои годишно изнесуваат повеќе од четвртина милијарда евра, а претходните месеци акцент во општествено одговорните активности дадоа на здравствениот систем.
Имено, само минатата година државниот и локалните буџети од индустријата на игри на среќа инкасирале рекордни 280 милиони евра. Од тие, 155 милиони евра од директни приходи и 125 милиони евра благодарение на индиректните приходи од ДДВ, локални даноци, придонеси и даноци на добивка, закуп на деловен простор… За плата на своите вработени, компаниите кои приредуваат игри на среќа издвоиле околу 50 милиони евра.
Сите директно вработени во оваа индустрија, кои ги има околу 10.000, обезбедуваат уште по седум работни места во други индустрии, па оваа индустрија на забава поддржува околу 70.000 работни места. Земајќи ги предвид членовите на семејствата, речиси 10% од жителите во Северна Македонија директно и индиректно живеат од оваа индустрија.
Од година во година, индустријата вработува се повеќе образовани кадри – што го отсликува позитивното влијание што го има оваа индустрија врз намалувањето на стапката на невработеност во земјата и стабилноста на пазарот на трудот. Во индустријата во главно се вработени студенти и дипломирани студенти кои претставуваат околу 15% од вкупниот број на вработени, а расте и трендот на вработување млади информатичари, математичари, програмери и електроинженери, за кои компаниите кои работат во оваа индустрија континуирано отвораат работни места.
Со своето работење приредувачите на игри на среќа поддржуваат и бројни други компании, нивните добавувачи, кои вработуваат, остваруваат приход, плаќаат даноци. На тој начин тие ја поттикнуваат работата на други економски активности кои се протегаат низ целиот синџир на вредности и со тоа директно и позитивно влијаат на домашната економија.
Индустријата има голем удел во развојот и зголемувањето на обемот на производство на добавувачите кои ја опслужуваат. Така на пример, при отворање на ново уплатно место, кои во земјата ги има околу 700, се вложува од 50.000 до 80.000 евра, а за одржување на постоечките уплатни места се издвојува од 10.000 до 15.000 евра. Овие средства во главно се влеваат во претпријатија за производство и продажба на мебел, компјутерска и телекомуникациска опрема, развој на софтвер, набавка и одржување на возен парк и слично.
Меѓу придобивките што заедницата ги има од индустријата за игри на среќа е фактот дека 3% од буџетските приходи се средства доделени на Агенцијата за млади и спорт, директни инвестиции за развој на спортот и младите во нашата земја.
И во услови на голема криза предизвикана од пандемијата на коронавирусот, компаниите од оваа стопанска гранка со добра реорганизација на работата некако успеаја да опстанат, а една од мерките која беше клучна е воведувањето на онлајн обложување. Нашата држава со тоа покажа дека ги следи европските процеси, и понатаму е овозможено континуирано полнење на државниот буџет и чување на десетина илјади работни места. Легалните приредувачи на игри на среќа очекуваат дека и идните законски решенија ќе го следат тој пример.
Еден од предизвиците со кои се соочуваше оваа индустрија во последно време се популистичките обиди на одредени интересни групи под изговор за заштита на населението од прекумерна изложеност на игрите на среќа, да се воведат некои рестриктивни одредби, како што се произволни, без никаква втемеленост одредување на растојание на кое би требало да се наоѓаат локалите, што е во спротивност со секоја европска практика. Се споменуваа дури и 500 метри?!
Сепак, истражувањата кои се правени на оваа тема го кажуваат токму спротивното. Студија на Институтот за ментално здравје во Торонто, како и студија на Универзитетот Метрополитен во Манчестер и многу други, покажуваат на тоа дека не постои влијание на оддалеченоста на објектите врз порастот на учество на малолетниците во игрите на среќа. Резултатите од истражувањето покажале дека присутноста на местата за обложување и конзумирањето на игри на среќа не влијаат на развојот на самата патологија. Резултатите на тие истражувања преточени се дури и во законодавна пракса во повеќето земји, кои не познаваат ограничувања на оддалеченост, туку превенција се врши со целосна забрана за влез на малолетници и големи казни за прекршување.
Со постоечкиот Закон за игри на среќа прашањето за забрана на учество на малолетници веќе е строго пропишано со членот дека „лицата под 18 години не можат да учествуваат во игрите на среќа“ и дополнително со став 3 од истиот член според кој „на лицата помлади од 18 години не им е дозволен влез во казино, во простории во кои се организира томбола од затворен тип, во обложувалници и во автомат клубови“.
Со воведувањето на било какво минимално растојание на уплатно-исплатните места од основните и средните училишта, на приредувачите на игри на среќа директно би им се одземало правото на континуитет на работење и деловни активности стекнати врз основа на закон, односно правото на работа и остварување на приход од регистрирана дејност на местата на кои приредувачот со години работи и каде ја има стекнато довербата на своите клиенти и во кои места има вложено огромна сума на пари. Инвеститорите мора да уживаат целосна правна заштита и сигурност, што е едно од основните достигнувања на европската интеграција. Нивните права стекнати за време на инвестицијата не смеат да бидат одземени, поништени или ограничени со какво било следно изменување и дополнување на законите и подзаконските акти.
Уште еден аспект од вакво или слично ограничување на работата и функционирањето би значело и прекршување на уредбата за заштита на странски капитал и права на инвеститорот. Со оглед на тоа што во Македонија работат и странски компании во областа на игри на среќа, нивните вложени средства се заштитени со Уставот на Република Северна Македонија, но и со спогодби кои државите членки на Европската Унија ги донеле од крајот на 1960-тите до денес. Прекршувајќи ги нивните права и ограничувајќи го правото на работа преку некои бесмислени законски одредби, би значело и директна штета за државата, која би морала да плати отштета од неколку стотици милиони евра.
Потоа, воведување на било какво минимално растојание е невозможно и неизводливо на терен, заради фактот дека во помалите градови на државата, кои имаат само една главна улица и неколку споредни, образовните институции се наоѓаат во централниот дел на градот, каде истовремено се лоцирани и деловни објекти, со што во целост се спречува отворањето на уплатно-исплатните места во сите мали градови ширум Република Македонија.
Покрај тоа, кога се гледа Градот Скопје, земајќи ја предвид густината на населеност, површината на градот и изграденоста на истиот, посебно присуството на голем број образовни институции, неспорно е дека не постои простор во кој приредувачите на игри на среќа би можеле да отворат уплатно-исплатно место.
НЕЛЕГАЛНИОТ ПАЗАР НОСИ СТОТИЦИ МИЛИОНИ ЕВРА НАДВОР ОД ЗЕМЈАТА
Било какви лоши законски решенија можат да имаат несогледливи последици врз економијата и општеството, а една од нив е загубата на стотици милиони евра кои би се одливале од земјата преку нелегалниот пазар. Доколку заради ограничувањето на работа згасне легалното, игрите на среќа ќе се преселат на црниот пазар, што би отворило дополнителни проблеми за економијата и целокупната заедница.