Портпаролот на Европската комисија изјави за „Euractiv“ дека Договорот од Преспа меѓу Грција и Северна Македонија од 2018 година мора да биде спроведен од „сите страни“ и со „добра волја“ во време на нова расправија меѓу Атина и Скопје што се заканува да го оживее 25-годишниот спор.
Новата дипломатска криза меѓу двете земји избувна откако новата претседателка на Северна Македонија, Гордана Силјановска-Давкова, која доаѓа од националистичката партија ВМРО-ДПМНЕ, одби да го користи официјалното име на земјата за време на нејзината инаугурација на 12 мај.
Силјановска ја нарече земјава „Македонија“ наместо Северна Македонија, официјалното уставно име по договорот за промена на името со Грција во 2018 година, инаку познат како Договор од Преспа.
Инцидентот предизвика реакции низ Европа и САД, при што многумина стравуваат од заживување на спорот кој се смета за отворена рана за балканскиот регион.
Огнот го подгреа и лидерот на ВМРО-ДПМНЕ, Христијан Мицкоски, кој изјави дека ќе ја нарекува својата земја како што сака.
Мицкоски дури ја покани Грција да се жали до Меѓународниот суд на правдата, како што е предвидено во членот 19 од Договорот, во случај да смета дека тоа е прекршување на Договорот од Преспа.
Договорот од Преспа го отвори патот на Северна Македонија да влезе во НАТО и да ги започне преговорите за пристапување во ЕУ.
Но, среде нова криза, грчкиот премиер Киријакос Мицотакис (Нова демократија, ЕПП) се закани дека ќе стави вето на патот на Северна Македонија кон ЕУ, доколку Скопје не се придржува до договорот за промена на името.
Грчкиот лидер нагласи и дека трите протоколи за соработка кои се во тек, кои се дел од Договорот од Преспа, а кои владејачката партија го избегна тоа да го направи поради противењето на некои тврдокорни во нејзините редови, нема да поминат низ парламентот.
„Ако некој мисли дека може да го занемари Договорот [Преспа], треба да знае дека нивниот пат кон Европа ќе остане затворен и дека протоколите нема да бидат ратификувани доколку не се почитува она што го предвидува Договорот“, рече Мицотакис.
Грчката социјалистичка партија Пасок, која е на третото место во анкетите, исто така рече дека нема да даде зелено светло за ратификување на протоколите што се во тек.
Од своја страна, Европската комисија вели дека „сите страни“ треба да се држат до договорот.
„Добрососедските односи и регионалната соработка остануваат суштински за процесот на проширување. Постојните билатерални договори треба да се спроведуваат со добра волја од сите страни, вклучително и Договорот од Преспа меѓу Северна Македонија и Грција“, изјави портпаролот на Европската комисија за Еурактив.
Трите протоколи што чекаат
Ратификацијата на трите протоколи предизвика политичка полемика во Атина.
Протоколите, кои се дел од Договорот од Преспа, се однесуваат на одговорностите на Грција во однос на контролата на воздушниот простор на Северна Македонија и му обезбедуваат на Скопје обука и знаење за прашањата на ЕУ.
Главната опозициска левичарска партија Сириза, која го потпиша Договорот од Преспа, сега се обидува да го зголеми притисокот врз владејачката партија Нова демократија со поднесување на предлог до грчкиот парламент за ратификување на меморандумите што чекаат.
Кога беше во опозиција, партијата Нова демократија цврсто се спротивстави на Договорот од Преспа, но вети дека ќе го почитува кога ќе дојде на власт во 2019 година.
Политичкото семејство на Нова демократија во ЕУ, централно-десничарската Европска народна партија (ЕПП) го поддржа договорот во 2018 година, се налути на ВМРО-ДПМНЕ, исто така членка на ЕПП.
Извор од ЕПП за Еурактив минатата недела изјави дека по изборите за ЕУ во јуни, ќе се случи општо „чистење на куќите“ во врска со членството на некои партии и дека партијата ВМРО-ДПМНЕ „ја предводи листата“.
Во меѓувреме, поранешните премиери на Грција и Северна Македонија, Алексис Ципрас (Сириза) и Зоран Заев, се вклучија, велејќи дека наскоро ќе преземат иницијативи за спас на договорот од Преспа.