Воведување персонални асистенти за лица со попреченост, остварување право на туѓа нега мобилност, слепило или глувост без разлика на примањата, туѓа нега да добиваат и лицата со умерена попреченост, укинување на конзилијарното мислење за туѓа нега, надомест за скратено работно време за родителите, а деца со попреченост и по нивната 26 година и продолжување по службена должност на посебниот додаток за деца со трајна дијагноза се новините што ги предвидуваат измените во законите за социјална и детска заштита на кои работи Министерството за труд и социјална политика.
За измените, со кои треба да се унапредат правата на овие лица и да се остранат бариерите за нивно остварување, министерката Мила Царовска денеска разговараше со претставници на граѓански здруженија од оваа сфера, родители и корисници на вакви права.
– Со измените за првпат во Македонија, се воведува правото на персонален асистент и се создава законска основа да се реализира она за што досега со години го зборувавме дека се потребни вакви асистенти во училиштата, во домот, за социјално дружење и живеење. Со тоа се дава и можност за развојна програма со што Македонија за првпат се обврзува и дека ќе воведе персонална асистенција, ќе воведе персонални асистенти, рече Царовска.
Додаде дека измените предвидуваат и на тоа дека правото на туѓа нега, слепило, мобилност или глувост ќе се остварува без разлика на нивните месечни примања, нешто што досега им било ускратено. Иако, тие се права како компензација за нивната инвалидност согласно Уставот, рече министерката, тоа досега беше врзано со приходите. Се предвидува и право на туѓа нега и за лица со умерени пречки, а таа за сите категории ќе се остварува без конзилијарно мислење.
– Досега граѓаните беа оптоварени и финансиски со 1.200 денари за конзилијарно мислење и 500 денари за упат од матичен лекар за конзилијарно мислење. Сега тоа се укинува и првостепената комисија ќе ги посетува граѓаните во домашни услови и по претходна дијагноза и отпусно писмо од болница тие ќе си го остварат правото на туѓа нега, појасни министерката Царовска.
Согласно овие измени надоместокот за скратено работно време родителите со деца и лица со пречкии во развој ќе можат да го остваруваат и по нивната 26-та година, за разлика од досега.
Предвидено е и центрите за социјална политика по службена должност да го продолжуваат посебниот додаток за деца со трајна дијагноза, односно во случаи кога не може да има унапредување на нивната здравствена состојба.
Царовска истакна дека предложените мерки се усогласени со граѓанските организации и родителите.
– Се трудам постојано да бидам во комуникација и координација со оние што се засегнати бидејќи не можеме да креираме политики ако не ги прашуваме граѓаните коишто се директно засегнати од нив, рече таа.
Благица Димитровска, претседателка на Здружението за промоција и развој на инклузивно општество „Инклузива“ рече дека тие ќе побараат и изедначување на правата на биолошки и згрижувачки семејства, за што веќе се разговарали и Министерството има добар предлог. Ќе бараат и додаток за мобилност да добиваат и лица со умерена, тешка и најтешка интелектуална попреченост, а имаат комбинирани пречки.
Се бара и отворање на социјални сервисни услуги во местото на живеење. Просекот на институционализација во Македонија се спроведува од 2000 година, но поради недостиг на социјални услуги не е спроведен.
Министерката за труд и социјална политика се согласува дека сите категории на попреченост треба да имаат одреден вид на компензација за нивната инвалидност. Рече дека во делот на правото за мобилност направила проценка и оти ќе бара за буџетот на МТСП за 2018 година да се обезбедат 150 милиони денари за оваа намена за сите деца и лица коишто имаат умерени и тешки пречки да можат да добијат додаток за мобилност.
Се разговара и за наоѓање на решенија за згрижување на лицата со попреченост по смртта на нивните родители преку деинституционализација.
– Во моментов кога ќе починат нивните родители ако не се грижи за нив некој од браќата или сестрите тие завршуваат или во Демир Капија и во Бања Банско зависно од попреченоста. Тие не се институции кои треба да опстојуваат во 21 век, тоа се институции на 19 век и ние ќе се трудиме во догледен период да ги трансформираме во мали групни домови и да ги актуализирам и згрижувачките семејства како алтернативни форми на заштита. Тогаш родителите ќе бидат безбедни, рече министерката и додаде дека во такви мали групни домови со поддршка на стручни лица како психолози, социјални работници, дефектолози и негуватели тие ќе можат да живеат.