НАТО го претвори Вилнус во тешко вооружена тврдина за заштита на американскиот претседател Џо Бајден и другите лидери на блокот, кои ќе се состанат следната недела на само триесетина од границата со бодликава жица со рускиот сојузник Белорусија.
Шеснаесет членки на НАТО испратија вкупно околу 1.000 војници за да го заштитат самитот на 11 и 12 јули, кој ќе се одржи на само 151 километар од Русија. Многу земји испраќаат и напредни системи за противвоздушна одбрана што им недостигаат на балтичките земји. „Би било повеќе од неодговорно ако нашето небо не е незаштитено додека пристигнуваат Бајден и лидерите на 40 земји“, изјави литванскиот претседател Гитанас Науседа.
Балтичките држави Литванија, Естонија и Летонија, некогаш управувани од Москва, а сега членки на НАТО и на Европската унија, трошат над два отсто од БДП за одбрана, што е повеќе од повеќето други сојузници.
Сепак, за регион од околу шест милиони луѓе, ова не е доволно за одржување на големи армии и инвестирање во сопствени борбени авиони или напредна воздушна одбрана. Германија распореди 12 противвоздушни ракетни системи Патриот, кои се користат за пресретнување на балистички и крстаречки ракети или борбени авиони.
Шпанија го испрати системот за противвоздушна одбрана НАСАМС, Франција испраќа хаубици „Цезар“, а заедно со Финска и Данска префрлија борбени авиони во Литванија, а со Велика Британија обезбедија оружје за борба против дронови.
Полска и Германија испратија специјални сили засилени со хеликоптери. Други земји испраќаат опрема за одбрана од потенцијални хемиски, биолошки, радиолошки и нуклеарни напади. Напорите на сојузничката воздушна безбедност за време на самитот за литванскиот претседател значат дека НАТО треба итно да распореди постојана воздушна одбрана во балтичките земји.
„Размислуваме што ќе се случи по завршувањето на самитот и ќе работиме со сојузниците за да создадеме ротирачка сила за континуирана заштита на воздухот“, изјави Наузеда за новинарите.
Селаните во близина на границата со Белорусија изјавија за Ројтерс дека се чувствуваат безбедно и покрај понудата на рускиот сојузник Белорусија да биде домаќин на платеничката група Вагнер и да распореди руско нуклеарно оружје на нејзина територија.
„Дали мислите дека Вагнер или Белорусија би можеле да ја нападнат Литванија, која е во НАТО? Тие немаат храброст. НАТО е НАТО, а ние се чувствуваме безбедно затоа што сме во НАТО. Зошто да се плашиме од Белорусија? рече 67-годишниот Едвар Ринкун во селото Каниукаи, кое е на еден километар од Белорусија.
„Да беше Литванија сама, јас ќе се чувствував поинаку. Ако немаше членство во НАТО, работите овде веќе би можеле да бидат исти како во Украина“, додаде Елена Тарашевиќ (55), соседка на Ринкун.
На аеродромот во главниот град на Литванија се распоредени осум ракетни системи „Патриот“ со кои управува Германија, со нивните цевки насочени кон Калининград, Русија. Останатите две се насочени кон Белорусија. Сите системи работат од петок наутро.
„Знаете каде сте географски и многу добро знаете од каде доаѓа заканата“, рече полковникот Стефен Либ, командант на распоредените системи „Патриот“. „Литванија побара од нас да го заштитиме самитот, а НАТО побара помош и од Германија. Ова е нашиот одговор“, додаде тој.
Литванија тројно го зголеми бројот на граничари на белоруската и руската граница во текот на летото, а тие беа засилени со офицери од Летонија и од Полска. Двете земји испратија и полиција да помогне во патролирањето на Вилнус.
„Се подготвуваме за разни провокации“, изјави шефот на граничната полиција Рустамас Лиубајевас. Тој додаде дека стравува од бранови мигранти на граница, илегални премини или воени возила кои се појавуваат на границата без објаснување.
Илјадници мигранти од Блискиот Исток ја преминаа белоруската граница во 2021 година, за што Литванија и Европската унија го обвинија Минск, кој тоа го негира. Оттогаш бројот на премини е намален. „Ситуацијата е навистина многу напната поради агресијата на Русија против Украина. Затоа (заштитата на границите) веќе беше на многу, многу високо ниво (пред самитот)“, рече Лиубајевас.
Граничните контроли на границата на Литванија со Полска и со Летонија, членки на Европската унија, беа повторно воведени поради самитот. Градоначалникот на Вилнус им предложи на граѓаните да не бидат во градот бидејќи големи делови од центарот ќе бидат затворени поради самитот.