Исланд се подготвува за ерупција на вулканот Фаградалсфјал во наредните денови. Зошто се случува ова и кои би можеле да бидат последиците? Ерупцијата може првенствено да предизвика значителна штета на локалната инфраструктура и ослободување на отровни испарувања, пишува Би-Би-Си. Од крајот на октомври, илјадници земјотреси го потресоа југозападниот регион околу главниот град на Исланд, Рејкјавик. Ова се случува поради подземната река од магма – топла течност или полутечна карпа – долга околу 15 километри која се издига под површината на земјата.
#Nature 📹
State of emergency due to a probable eruption 🌋 in #Grindavík, Iceland.In recent hours, numerous earthquakes have been recorded and large cracks have appeared in the city due to the rise of magma. The population was evacuated due to the risk of eruption. pic.twitter.com/UesuzCKtrp
— Meteored | YourWeather (@MeteoredUK) November 14, 2023
„Реката“ се протега под Исланд и дел од Атлантскиот Океан, а влијанието на ерупцијата на островската земја и пошироко ќе зависи од тоа каде точно магмата продира на површината. Малиот град Гриндавик, лежи директно над магмата и веќе е евакуиран поради опасност од „огнени чешми“ и штетни гасови.
Д-р Бил Мекгваер, професор по геофизика и климатски катастрофи, вели дека Гриндавик е многу блиску до локацијата на новата фрактура и дека опстанокот на градот е во опасност и додаде:
„Се зависи од тоа каде магмата ќе стигне до површината, но ситуацијата не изгледа добро“, рече тој.
Жителите на градот Гриндавик опишаа дека ги напуштиле своите домови во раните утрински часови во саботата, бидејќи земјата се тресела, патиштата пукнале и зградите претрпеле структурни оштетувања.
Iceland Update
The video shows a massive crack in the center of the Icelandic city of Grindavik.
The steam is pouring out as the island nation prepares for a likely volcanic eruption. pic.twitter.com/frF9MAwRPj— Abu Faisal🇸🇦 (@AbuFais03922068) November 14, 2023
Ханс Вера, 56-годишен Белгиец кој живее на Исланд од 1999 година, рече дека куќата на неговото семејство постојано се тресела.
„Постојано се тресеше, беше невозможно да се спие. Мора да го паркирате автомобилот на пет километри од градот и има 20 автомобили, огромни амбулантни возила, 20 полицајци, трепкачки светла, едноставно е нереално, како воена зона или нешто слично, тоа е многу чудно“, рече Вера, кој привремено се пресели со своето семејство во предградијата на главниот град Рејкјавик.
Таа додаде дека не само луѓето во Гриндавик се шокирани од оваа ситуација, туку и цел Исланд.
Во случај лавата која е блиску до површината да собере малку вода од океанот и да се пробие може да дојде до силна ерупција која би имала негативни последици по човечкиот живот, флората и фауната, изјави геологот Драган Миловановиќ во врска со земјотресот. во Исланд и можната ерупција на вулканот.
„Се очекува ерупција, но таква е природата и има уште голем број на индиции за да се даде одговор кога и зошто. Земјотреси кои се вообичаени, со низок интензитет, но многу чести, се случија на Исланд, но нема ерупција“, изјави Миловановиќ.
Како што наведе, една од можностите е магмата уште да не излегла од магматската комора и да не излезе на површина. Друга можност, рече тој, е оваа магма да оди некаде подалеку, односно да ја нема на островот, имајќи предвид дека Исланд е точно на голема пукнатина, поради што е можно лавата да оди и да се истури надвор во некој дел од океанот кој не е значаен бидејќи не ги загрозува животите на луѓето.
„Таа голема раседна структура која се наоѓа во централниот дел на Атлантскиот Океан, каде што две големи плочи, европски и американски, се оддалечуваат една од друга – тоа е зона на дивергенција и вулканизмот е интензивен таму со милиони години, а тоа не е непознато“, изјави Миловановиќ.
Во случај да дојде до ерупција на копно, Миловановиќ проценува дека би била мала доколку лавата не реагирала со вода. Како што појасни, ако наиде на мраз и снег, поради високата температура, лавата ја загрева водата, која се претвора во водена пареа, која брзо се зголемува, ќе ја растера лавата и ќе создаде облак што може да го наруши воздушниот сообраќај.
„Кога ќе падне, може да има негативни последици за живите суштества што се таму. Иако имаше големи ерупции во Исланд, имаше и катастрофални ерупции, јас лично не очекувам тоа да се случи“, рече тој.
Исландскиот метеоролошки институт проценува дека магмата моментално се наоѓа на 800 метри од површината на земјата, поради што веројатноста за ерупција на вулканот Фаградалсфјал е „голема“ и може да се случи во наредните денови. Една од најголемите ерупции на Исланд се случи во далечната 1783 година кога имаше „поплава“ од лава која траеше осум месеци и произведе големи сулфурни облаци над северна Европа повеќе од пет месеци. Се проценува дека овие облаци предизвикале заладување од околу 1,3 C во следните две години.
Исландскиот геофизичар д-р Евгенија Иљинскова, која е во редовен контакт со геолозите на теренот, изјави за Би-Би-Си: „Стравот растеше во петокот и саботата дека би можеле да доживееме нешто од таа големина“.
Ако вулканот еруптира на море или на копно, а потоа се влее во морето, ќе има ризик од експлозивен облак од пепел откако супер жешката лава ќе дојде во контакт со водата. Затоа, Европа внимателно го следи Северниот Атлантик, бидејќи стравува од повторување на таквото сценарио од 2010 година, кога имаше голем колапс на целиот континент.
Во април 2010 година, ерупцијата на вулканот Ејафјалајокул го предизвика најголемото затворање на европскиот воздушен простор од Втората светска војна, со економски загуби проценети меѓу 1,5 и 2,5 милијарди евра. Ерупцијата беше релативно мала, но нејзиното влијание беше огромно. Европа се соочуваше со хаос во воздушниот сообраќај речиси еден месец.
Вулканот покриен со мраз почна да еруптира во средината на март, по неколкумесечна зголемена сеизмичка активност на Исланд. Првите ерупции беа изолирани на североисточното крило, но проблемите почнаа да се појавуваат во април кога ерупциите се проширија до центарот на вулканот, кратер широк три километри опкружен со мраз.
Кога мразот почнал да се топи, глацијалната вода почна да го поплавува вулканот каде што се сретна со магмата. Ова брзо ладење предизвикало магмата да се претвори во ситни честички од пепел кои летале 10 километри во воздухот. Големи облаци од вулканска пепел брзо се шират над вулканот, движејќи се кон исток со млазниот поток кон Фарските Острови, Норвешка и северна Шкотска.
Исланд одговори со прогласување вонредна состојба, а европскиот воздушен простор беше затворен како безбедносна мерка. Се проценува дека авиокомпаниите губат околу 130 милиони фунти секој ден, додека милиони патници останале без своите летови. Сепак, експертите велат дека околностите на новата вулканска активност се многу различни и затоа не се очекува вакво драматично влијание.
„Ерупцијата на Ејафјалајокул во 2010 година беше сосема поинаква бидејќи беше поврзана со вулкан на врвот на глечерот. Интеракцијата на магмата со мразот и топената вода ја направи ерупцијата толку експлозивна и опасна за авијацијата“, рече д-р Микеле Пулато, вулканолог од Империал колеџ во Лондон.