Лидерите на ЕУ ги откажаа плановите за невиден заем за репарации за Украина и наместо тоа ќе соберат 90 милијарди евра преку заедничко задолжување за финансирање на Киев во следните две години. Унгарија, Чешка и Словачка нема да учествуваат во аранжманот, објави „Еуроњуз“.
Откако разговорите заглавија поради барањето на Белгија за неограничени гаранции пред користење на замрзнатите руски средства, лидерите на ЕУ се свртеа кон издавање заеднички долг. Ова би ја обезбедило финансиската стабилност на Киев следната година и во 2027 година, додека товарот би паднал врз заедничкиот буџет на ЕУ.
Пред самитот во Брисел во четврток, лидерите инсистираа дека нема План Б и ги удвоија напорите за издавање заем за репарација поддржан од замрзнати средства од Руската централна банка. Германскиот канцелар Фридрих Мерц го водеше напорот, но тој не успеа, бидејќи барањата на Белгија за неограничени гаранции го направија планот неодржлив за другите членки.
Неуспехот е удар за Мерц и претседателката на Комисијата, Урсула фон дер Лајен, која го претстави планот како најдобра опција. Дискусијата во четврток се вртеше околу ублажување на загриженоста на белгиската влада. Премиерот Барт де Вевер со недели заземаше тврд став, велејќи дека нема да прифати лош договор што ќе ја изложи неговата земја на руска одмазда. Неговото барање за „неограничени гаранции“ за заштита на Белгија и финансиската институција Евроклир се покажа како неприфатливо за другите. Еден дипломат изјави за Евроњуз дека многу земји не се двоумеле да понудат такви гаранции, велејќи: „Лидерите навистина не знаеја што ќе гарантираат на крајот“.
Дури и пред самитот, Унгарија јасно стави до знаење дека нема да се согласи на заем за репарации. Премиерот Виктор Орбан одбива финансиски да ја поддржи Украина и честопати ги критикуваше своите европски колеги за нивното справување со војната. Но, кога стана јасно дека Белгија и другите земји-членки не можат да постигнат договор, Орбан, заедно со словачкиот премиер Роберт Фицо и чешкиот премиер Андреј Бабиш, изготвија план за прекин на ќорсокакот.
Во заклучоците од самитот, лидерите се согласија дека Унгарија, Словачка и Чешка ќе бидат ослободени од каква било одговорност поврзана со заемот преку механизам за „засилена соработка“.
„Секое мобилизирање на ресурсите од буџетот на Европската Унија како гаранција за овој заем нема да влијае на финансиските обврски на Чешка, Унгарија и Словачка“, се вели во текстот, кој беше одобрен од сите 27 земји.
Потоа Орбан им рече на новинарите: „Изгледа како заем, но Украинците никогаш нема да можат да го вратат“, додавајќи: „Тоа е всушност трошење пари. А оние што стојат зад овој заем ќе ја сносат одговорноста и финансиските последици од него“.
Одлуката на Европскиот совет да и обезбеди на Украина 90 милијарди евра за 2026 и 2027 година е одлучувачки чекор за зачувување на економската отпорност и фискалната стабилност во воени услови, изјави украинската премиерка Јулија Свириденко.
Таа рече дека поддршката „донесува предвидливост во јавните финансии на Украина, овозможува продолжување на финансирањето за одбраната и клучните државни функции и ја зајакнува довербата на меѓународните партнери“.
„Руската агресија има своја финансиска цена“, рече Свириденко, додавајќи дека руските државни средства остануваат замрзнати и дека работата на заемот за репарации продолжува во согласност со правото на Европската унија и меѓународното право.
Таа, исто така, нагласи дека економската стабилност е предуслов за безбедност – и за Украина и за Европа.
По самитот, кој заврши во раните утрински часови, фон дер Лајен, придружувана од данската премиерка Мете Фредериксен, изјави дека примарната цел е постигната: финансирањето за Украина е обезбедено.
„Конечниот заклучок, по денешниот ден, е дека нашата поддршка за Украина е загарантирана“, рече Фредериксен.
Сепак, принципот дека Русија мора да плати за штетата предизвикана на Украина не се оствари. Европските земји-членки ќе се задолжуваат на финансиските пазари и ќе плаќаат камата. Иако заемот за Украина ќе биде без камата, а Киев треба да го врати со пари од руските репарации, не е сигурно дали Русија некогаш ќе плати репарации, што значи дека заемот лесно би можел да се претвори во грант.
Белгискиот премиер Де Вевер рече дека зборот „неограничени“ гаранции ги направил неговите колеги „нервозни“ и дека исходот ја потврдил позицијата на неговата земја.
„Денес докажавме дека гласот на малите и средните земји-членки исто така е важен. Одлуките во Европа не се донесуваат само од најголемите главни градови или институции. Тие се колективни“, рече тој, суптилно алудирајќи на Германија.
Од друга страна, германскиот канцелар Мерц им изјави на новинарите дека „Европа го покажа својот суверенитет“ со тоа што се согласи на заеднички долг.
„Кога станува збор за руски средства, само малку ја променивме временската рамка“, додаде тој, тврдејќи: „Руските средства ќе се користат како залог за заемот“.