Европските обвинители истражуваат потенцијални кривични дела во врска со преговорите за набавка на вакцина против коронавирус меѓу претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен и извршниот директор на Фајзер, потврди портпаролот на обвинителството во Лиеж.
Инспекторите на Европското јавно обвинителство (ЕППО) ја презедоа истрагата од белгиските обвинители во последните месеци, кои ja истражуваа Фон дер Лајен за „мешање во јавните работи, уништување на СМС пораки, корупција и судир на интереси“, иако обвинителите истражуваат потенцијални кривични дела, сè уште никој не е обвинет во врска со случајот.
Истрагата првично беше отворена од белгиските власти во градот Лиеж на почетокот на 2023 година по кривична пријава поднесена од локалниот лобист Фредерик Балдан. Подоцна ѝ се приклучија унгарската и полската влада, иако последната е во процес на повлекување на жалбата по изборната победа на проевропската влада предводена од Доналд Туск, изјави портпаролот на полската влада за Политико.
Жалбата на Балдан се фокусираше на наводна размена на текстуални пораки помеѓу фон дер Лајен и шефот на Фајзер, Алберт Бурла, пред најголемиот договор за вакцини на ЕУ во екот на пандемијата „Ковид-19“, во афера наречена „Фајзергејт“.
Њујорк Тајмс, кој прв откри дека размената се случила додека лидерите на ЕК и Фајзер преговарале за условите на договорот, започна паралелна тужба против Комисијата откако таа одби да ја открие содржината на пораките и покрај барањето за пристап до документите.
Веста дека EPPO сега го истражува случајот дополнително ја нагласува улогата на претседателот на Комисијата во „мегадилот“ за вакцини, кој се проценува дека вреди повеќе од 20 милијарди евра. EPPO води паневропски истраги за финансиски криминал и теоретски може да заплени мобилни телефони и друг релевантен материјал од канцелариите на Комисијата или во други земји во Европа, како Германија, од каде што доаѓа Фон дер Лајен.
Ваквиот развој на настаните доаѓа во деликатен момент за шефот на ЕУ, бидејќи наскоро се европските избори, а во Брисел се очекува Фон дер Лајен да добие втор мандат на чело на Европската Комисија, што досега не само одбила да ја открие содржината на СМС-пораката, туку не го ни потврдила нивното постоење.
Договорот, договорен во екот на пандемијата во 2021 година, првично се сметаше за триумф на Фон дер Лајен. Но, огромната количина на купена вакцина оттогаш предизвика чудење, а Политико на крајот на минатата година откри дека дозата на вакцина вредна најмалку 4 милијарди евра не успеала. Оттогаш, договорот за вакцина со Фајзер се преговарал под различни услови.
Активистите за транспарентност и некои политички противници се обидоа да извршат притисок врз Комисијата да зборува за случајот, но Фон дер Лајен досега избегнуваше да зборува за тоа. Како одговор на директното прашање од Политико за исчезнатите СМС пораки, фон дер Лајен рече: „Се што треба да се каже за тоа е кажано. Ќе ги чекаме резултатите“.
Во 2022 година, EPPO објави дека гледа пошироко во набавката на вакцини во ЕУ, но ова е прв пат канцеларијата да биде конкретно поврзана со Фајзер.
Случајот што сега го разгледува ЕПЈО обединува неколку различни правни, политички и финансиски нишки – и е испреплетен со тужбите што ги покрена фармацевтскиот гигант против Унгарија и Полска.
Минатата година, Балдан, 36-годишен белгиски лобист со врски со скептичката група за вакцини Bon Sens, поднесе кривична пријава во Белгија поради улогата на фон дер Лајен во преговорите за вакцините со Фајзер за, како што вели, „мешање во јавните функции, уништување на СМС пораки, корупција и судир на интереси“, стои во правната информација што ја презентираше неговиот адвокат.
Додавањето на европските влади во неговата тужба дава тежина на она што инаку би можело да се смета за лична крстоносна војна. Унгарија, предводена од Виктор Орбан, жесток противник на Фон дер Лајен, исто така поднесе жалба за улогата на претседателот на комисијата во разговорите за вакцината со Фајзер, изјавија два извори запознаени со ова прашање, кои зборуваа под услов да останат анонимни поради чувствителноста на предметот.
Полска поднесе сопствена жалба во ноември минатата година, потврди портпаролот на полската влада. Сепак, по изборот на Туск во декември, „новата влада работи на повлекување на Полска од овие постапки“, рече портпаролот.
Деталите за случајот не се јавни, но упатените велат дека иако жалбата поднесена од Унгарија е различна од онаа на Балдан, таа се фокусира на истата размена на СМС пораки. Жалбата на Полска беше на иста линија, изјавија две лица запознаени со деталите за случајот.