Две децении откако американската инвазија на Ирак го собори Садам Хусеин, земјата богата со нафта сè уште е загрозена од војна и далеку од либералната демократија што Вашингтон ја замислуваше.
Војната на претседателот Џорџ В. Буш, започната по нападите од 11 септември, е запаметена по огромната американска воена сила, рушењето на џиновската статуа на Садам, а потоа и годините на крвави секташки превирања.
Одлуката да се започне копнена инвазија на 20 март 2003 година за соборување на ирачкиот државен, партиски и воен апарат го продлабочи хаосот што ги поттикна годините на крвопролевање што подоцна ќе предизвика џихадистичката група Исламска држава.
Оружјето за масовно уништување никогаш не беше пронајдено
Американските сили, поддржани главно од британските трупи, никогаш не најдоа оружје за масовно уништување што беше оправдување за војната и на крајот го напуштија Ирак – ослободен од диктатори, но нарушен од нестабилност и под влијание на Иран, најголемиот непријател на Америка.
Буш, чиј татко војуваше со Ирак од 1990 до 1991 година по инвазијата на Садам на Кувајт, рече дека сака да наметне „либерална демократија“ на земјата, но тој поттик исчезна иако Садам беше брзо соборен, рече Семјуел Хелфонт, доцент на Поморската школа за постдипломски студии во Калифорнија.
„Градењето демократија бара време, а градењето демократија не создава утопија преку ноќ“, рече Хамзе Хадад, соработник во Европскиот совет за меѓународни односи.
Наместо да се најде нуклеарно, биолошко или хемиско оружје, нападот на меѓународната коалиција предводена од САД ја отвори Пандорината кутија, ги трауматизираше Ирачаните и отуѓи некои традиционални американски сојузници.
Насилството повторно се разгоре во Ирак по смртоносниот бомбашки напад на шиитско муслиманско светилиште во Самара северно од Багдад во февруари 2006 година, што предизвика двегодишна граѓанска војна.
До 2011 година, кога Барак Обама ги повлече Американците од Ирак, повеќе од 100.000 ирачки цивили беа убиени, според групата Iraq Body Count. Соединетите Држави тврдеа дека на нивна страна биле убиени речиси 4.500 луѓе.
Хаос и корупција
Нови ужаси го погодија Ирак кога Исламската држава го прогласи својот „калифат“ и презеде контрола над речиси една третина од земјата во 2014 година. Нивното дивјачко владеење заврши дури во 2017 година по исцрпувачката воена кампања.
Денес во Ирак се стационирани околу 2.500 американски сили. Тие веќе не се таму како окупатори, туку во советодавна и неборбена улога во меѓународната коалиција против ИД, чии преостанати ќелии повремено бомбардираат и напаѓаат.
Годините на насилство длабоко го променија Ирак, кој долго време беше дом на разновидна мешавина на етнички и религиозни групи. Малцинските Езиди беа цел на она што ОН го нарекоа геноцидна кампања, а голем дел од некогашната енергична христијанска заедница беше истерана. Тензиите меѓу владата во Багдад и автономната курдска власт во северен Ирак, се уште постојат особено околу извозот на нафта.
Многу нафта, но луѓето живеат во сиромаштија
Во октомври 2019 година, младите Ирачани водеа протестно движење низ целата земја фрустрирани од лошото управување, ендемската корупција и иранското мешање, што заврши со крвава пресметка со стотици мртви. И покрај огромните резерви на нафта и гас во Ирак, околу една третина од 42 милиони жители на Ирак живеат во сиромаштија, а околу 35 отсто од младите се невработени, според ОН.
Сè уште е хаотично во политиката. На парламентот му требаше цела година, обележана со постизборни внатрешни конфликти, за конечно да ја потврди новата влада во октомври минатата година. Премиерот Мохамед Шија ал Судани вети дека ќе се бори против митото и корупцијата во земја која е рангирана на дното на индексот на перцепција на корупцијата на Транспаренси интернешнал.
Ирак се соочува со други предизвици, од распадната инфраструктура и секојдневните прекини на струја до недостигот на вода и разорните климатски промени.
Иран добива влијание
Несакана последица од американската инвазија беше огромното зголемување на влијанието што Иран сега го има во Ирак. Иран и Ирак водеа долготрајна војна во 1980-тите, но соседите исто така имаат блиски културни и верски врски како мнозински шиитски земји.
Ирак стана клучен економски спас за Исламската Република бидејќи е погодена од санкции поради нејзината спорна нуклеарна програма, додека Иран го снабдува Ирак со гас и електрична енергија. Политички, шиитските партии во Ирак, неоптоварени од сунитскиот диктатор Садам, станаа „најмоќните играчи“, рече Хамди Малик, соработник на Институтот во Вашингтон.
Проиранските групи успеаја да одржат одредена „кохезија“ и покрај внатрешните судири од последните избори, а „Иран игра клучна улога“ во обезбедувањето на кохезијата да трае, рече Малик.
Малцинствата во Ирак „Курдите и сунитите не се силни актери, главно затоа што страдаат од сериозни внатрешни поделби“, додаде Малик. Проиранските партии доминираат во ирачкиот парламент, а повеќе од 150.000 борци од поранешните паравоени сили Хашед ал Шаби, поддржани од Иран, се интегрирани во армијата на земјата.
Багдад сега мора да управува со односите и со Вашингтон и со Техеран, рече западен дипломат во Ирак кој сакаше да остане анонимен. „Се обидува да ги балансира односите со Иран, со сунитските соседи и со Западот“, рече дипломатот.