Меѓународниот институт за блискоисточни и балкански студии (ИФИМЕС)[1] од Љубљана редовно ги анализира актуелните настани на Блискиот Исток, Балканот и низ целиот свет. ИФИМЕС подготви анализа на актуелната политичка состојба во Северна Македонија по повод локалните избори, што ќе се одржат на 17 октомври 2021 година. Од обемната анализа „Локални избори во Северна Македонија 2021 година: Избори со историски последици“ ги издвојуваме најважните и најинтересни делови.
Избори со историски последици
Седмите локални избори од прогласувањето на независноста ќе се одржат во Република Северна Македонија на 17 октомври 2021 година, а вториот круг од локалните избори ќе се одржи на 31 октомври 2021 година.
Државната изборна комисија (ДИК) објави дека се потврдени 303 листи за градоначалници и 567 за членови на општинските совети.
Партиите и независните кандидати имаат 19 дена да водат кампања и да ги претстават своите програми.
Право на глас на претстојните локални избори ќе имаат 1.824.864 избирачи од граѓаните на Северна Македонија, кои ќе избираат градоначалници и советници во 80 општини во првиот круг од изборите, како и за главниот град Скопје. Листи со кандидати за градоначалници и советници поднесоа 19 партии и коалиции, а кандидати за 64 независни кандидати и листи поднесоа групи граѓани. Локалните избори во северна Македонија ќе се спроведат на 3.480 избирачки места и ќе ги следат повеќе од 300 набудувачи на ОБСЕ/ОДИХР.
Претставниците на политичките партии кои учествуваат на изборите потпишаа Кодекс со кој се обврзуваат дека ќе ги почитуваат основните човекови права и слободи за да имаат транспарентни, инклузивни и фер избори.
Специфичноста на локалните избори е дека, за првпат, на изборната листа има две меѓуетнички предизборни коалиции. На едната страна е коалицијата на владејачките партии, предводена од Социјалдемократскиот сојуз на Македонија (СДСМ) и три албански партии – ДУИ, Беса и ДПА, додека на другата страна е коалицијата на опозициските партии, предводена од конзервативната десница – ВМРО-ДПМНЕ со албанскиот блок составен од Алијанса за Албанците и Алтернатива.
Земја на мир и мултиетнички баланс
Република Северна Македонија со одржување на предвремени парламентарни избори во декември 2016 година, успеа да ја надмине длабоката долгогодишна политичка криза, предизвикана од незаконското прислушување на над 20.000 граѓани и грабежот на режимот од над пет милијарди евра народни пари.
Во таа држава постои демократска трансформација и консолидација . Државата успеа да се избори меѓу демократијата и авторитаризмот, односно меѓу граѓанскиот и / или етничкиот карактер на Северна Македонија. Сепак тешката наследена ситуација за време на владеењето на Никола Груевски (ВМРО-ДПМНЕ) остави длабока трага и долгорочни последици. Режимот Груевски-Мијалков, се уште е капиларен во сите сегменти на македонската држава, односно уште не е целосно демонтиран. Остатоците од режимот на Груевски постојано ги опструираат процесите, што ги отежнува демократските промени и создавањето функционална држава.
Сепак членството на Северна Македонија во НАТО ја заокружи македонската државност. НАТО гарантира опстанок и територијален интегритет на модерната македонска држава. Со влегувањето во НАТО, никој не може да смета на Северна Македонија за неговите големодржавни проекти, што е особено важно поради турбулентната регионална средина и бројните опасности. Демократските промени и постигнатите резултати во изминатите четири години покажаа дека промените се можни и остварливи и дека Северна Македонија, како и регионот на Западен Балкан имаат потенцијал да го сторат тоа. Ова испрати силна порака и охрабрување до другите земји во регионот. Исто така, важно е што официјален Брисел го призна текот на промените во Северна Македонија, но не реагираше на нив позитивно и конструктивно, иако вети дека ќе го стори тоа. Без демократски промени во Северна Македонија, немаше да има демократски промени во Црна Гора и Косово. Согласно ова сценарио демократски промени ја чекаат Босна и Херцеговина на следните парламентарни избори на 2 октомври 2022 година. Во меѓувреме Зоран Заев (СДСМ), заедно со претседателот на Србија Александар Вучиќ (СНС) и премиерот на Албанија Еди Рама (ПС), ја започнаа најважната регионална иницијатива „Отворен Балкан“, која ќе донесе бројни придобивки за граѓаните на Северна Македонија и регион.
Затоа аналитичарите веруваат дека Северна Македонија е најбезбедна[2] земја на Западен Балкан и без никаков меѓуетнички инцидент од доаѓањето на власт на Владата на Зоран Заев (СДСМ), додека за време на владеењето на Никола Груевски тоа беше редовна појава. Министерот за внатрешни работи, Оливер Спасовски (СДСМ), е најодговорен за оваа ситуација и затоа е под интензивни напади, бидејќи покрај борбата против криминалот и превентивните мерки преземени за зголемување на безбедноста во сообраќајот, откри и демонтираше мрежи на одредени странски разузнавачките служби во Северна Македонија. Од тогаш, нападите врз него беа замислени како еден вид одмазда за неговата успешна акција.
Локални избори со историски последици
Претстојните локални избори претставуваат шанса за продолжување на промените во Република Северна Македонија, кои започнаа со формирањето на коалициската влада на 31 мај 2017 година, предводена од премиерот Зоран Заев (СДСМ).
Локалните теми се најмалку застапени во изборната кампања, иако овие теми се блиски до кандидатите за градоначалници, кои во голема мера се непознати за пошироката јавност. Пристапот на лидерите на политичките партии е таков што секогаш зборуваат за големи државни и стратешки прашања. Затоа и на локалните избори, повеќе гласови се даваат за политичка партија, а не за поединец, кој е кандидат за локална позиција, и тоа е политичка аномалија присутна цело време во земјите од регионот.
Фокусот е на теми како што се стандардот на живеење на граѓаните, вакцинација против „Ковид-19“, екологија, план за инвестиции во слободни економски зони, инфраструктура, плати и економска политика, борба против криминалот и корупцијата, отворени прашања со Бугарија, европската иднина и како една од главните теми е неодамнешниот пожар во Тетово, во кој 14 пациенти загинаа во модуларната „Ковид“ болница.
Од тука на претстојните локални избори не се гласа само за градоначалници и советници во општинските / градските совети, туку се одлучува и за правецот на Република Северна Македонија, односно дали ќе продолжи да се развива и реформира во просперитетна и успешна земја со многу меѓународни пријатели. или ќе се врати во времето на владеењето на Никола Груевски и ВМРО-ДПМНЕ, кои играа на картата на лажен патриотизам врз основа на кој беше ограбена државата за над пет милијарди евра, а повеќе од 20.000 граѓани беа незаконски прислушкувани. ВМРО-ДПМНЕ на тој начин ја блокираше државата 12 години за време на нејзиното владеење, додека сега тоа сака да го стори тоа со физичко организирање серија манипулативни протести против актуелните власти.
Локалните избори-нов обид за дестабилизација на Северна Македонија
За Република Северна Македонија е од особено значење сите оние што го попречуваат или не го признаваат Договорот од Преспа, кој донесе мир, стабилност и отвори шанса за просперитет на Северна Македонија, да бидат санкционирани и вклучени во „црната листа“ на американската администрација.
Тригодишниот политички азил на Никола Груевски во Унгарија истекува во октомври 2021 година и тој веќе преговара со Русија и Турција за можноста за добивање политички азил. Опција е и можноста за враќање во Северна Македонија по локалните избори, на кои, според неговите проекции, би победила ВМРО-ДПМНЕ. Така, тие би се обиделе да го соборат Зоран Заев и неговата влада, а тоа сценарио го спроведуваат со серија акции зад сцената, кои во најголем дел беа спречени. Тоа би било нова катастрофа за Северна Македонија и враќање во староте лоши времиња – прашањето е дали граѓаните на Северна Македонија навистина го сакаат тоа?
Љубљана/Брисел/Вашингтон/Скопје, 8 октомври 2021 година