Осум месеци по парламентарните избори, Косово се соочува со најдлабоката институционална криза од прогласувањето на независноста. Премиерот Албин Курти не успеа да формира нова влада, а предвремените избори се сè поверојатно дека ќе се одржат оваа година. Мандатот на претседателот Вјоша Османи истекува во април следната година, што дополнително ја зголемува политичката неизвесност, анализира ДВ.
Курти, лидер на Движењето Самоопределување, кое управува со Косово повеќе од пет години и освои околу 42 проценти од гласовите на изборите на 9 февруари 2025 година, неодамна доби само 56 од 120 гласови во парламентот. Ова го направи првиот победник на изборите во историјата на Косово кој не успеа да обезбеди парламентарно мнозинство. Неговата партија, со 48 пратеници во парламентот, имаше најмалку пет гласа помалку од мнозинство. 52 пратеници гласаа против него, а четворица беа воздржани.
Претседателот на Собранието Димал Баша рече дека „одговорноста сега преминува на косовскиот претседател Вјоша Османи“, кој, според Уставот, не може повторно да му го довери мандатот за формирање влада на Курти.
Без нова влада, Косово не може да го усвои буџетот за 2026 година, што отвора можност за финансиска криза. Претседателката Османи, која некогаш беше близок соработник на Курти, најави дека ќе ги повика сите политички партии на компромис.
Нејзиниот портпарол Беким Купина изјави дека претседателката ќе го охрабри дијалогот „со цел да ги заштити интересите на Косово и неговите граѓани и да обезбеди функционирање на институциите“.
Во писмото испратено до неа од 21 граѓанска организација се предупредува дека блокирањето на буџетот може да доведе до суспензија на платите и бенефициите за наставниците, лекарите, државните службеници и корисниците на социјална помош.
„Финансиската иднина на земјата не смее да стане заложник на политичките конфликти“, се вели во писмото.
Трите најголеми опозициски партии – Демократската партија на Косово (ПДК), Демократскиот сојуз на Косово (ЛДК) и Алијансата за иднината на Косово (ААК) – отфрлија коалиција со Курти. Тој, од друга страна, одбива каква било соработка со Српска листа, партија која има девет претставници и е поддржана од Белград.
Претседателот на ПДК, Мемли Красниќи, изјави дека „56 гласа за Курти и ниту еден повеќе, е крај на политичката измама што ја чинеше земјата изолација и изгубено време“.
По неуспехот, Курти најави можност за предвремени избори во декември 2025 година, но доколку резултатите од изборите се повторат, Косово би можело повторно да оди на гласање напролет 2026 година. Ова би се совпаднало со претседателските избори, бидејќи мандатот на Османи истекува тогаш.
Со месеци, косовскиот парламент не успеа да конституира или формира влада. Претседателот на парламентот беше избран неодамна, но не и потпретседателот од редовите на српската заедница. Српска листа го оспорува изборот на Ненад Рашиќ, единствениот српски претставник надвор од таа партија, а случајот заврши пред Уставниот суд.
Политичката блокада ја парализира и ратификацијата на Договорот за инструментот за реформи и раст на Европската унија, пакет со кој Косово би можело да добие повеќе од 880 милиони евра, но средствата сè уште не се одобрени.
Според проценката на Светската банка, економскиот раст на Западен Балкан ќе се намали на 3 проценти во 2025 година, а најголем пад се очекува во Србија и Косово.
Без стабилна влада, дијалогот меѓу Косово и Србија повторно е во застој. Иако техничката влада одржа неколку состаноци со специјалниот претставник на ЕУ, Питер Соренсен, во Брисел оваа година, опозициските партии ЛДК и ПДК сметаат дека „секој договор постигнат во овој период не може да има обврзувачки последици за Косово“.
Наим Јакај од Косовскиот институт за правда потсетува дека „уставниот мандат на владата истече на 22 март 2025 година“ и дека сегашната администрација има исклучиво техничка улога.
„Таквата влада нема ниту политичка поддршка од парламентот, ниту мандат да донесува одлуки што би имале трајни последици за државата“, истакна Јакај.
„Дијалогот со Србија бара политичка одговорност и целосен легитимитет, нешто што техничка влада не може да го обезбеди според Уставот и Законот за влада“, заклучува тој.