Новата кинеска контрола на извозот на ретки метали од земјата би можела да го запре производството на автомобили бидејќи залихите на клучните магнети би можеле да истечат за неколку месеци доколку Пекинг целосно го запре извозот, пишува Фајненшл тајмс. Во април, Пекинг ги прошири ограничувањата на извозот на седум ретки елементи и магнети кои се клучни за електричните возила, турбините на ветер и борбените авиони, како одговор на тарифите од 145 отсто наметнати од американскиот претседател Доналд Трамп.
Владини претставници, трговци и менаџери на автомобилската индустрија рекоа дека компаниите, за кои се проценува дека имаат резерви за уште три до шест месеци, сега брзаат да направат нови набавки и да бараат алтернативни извори за да избегнат сериозни прекини во производството.
Јан Гизе, трговец со метали во Традиум со седиште во Франкфурт, предупреди дека купувачите се затекнати без предупредување и дека повеќето производители на автомобили и нивните добавувачи имаат само два до три месеци резерви на магнети. „Ако магнетите не стигнат до ЕУ или Јапонија до тоа време, мислам дека ќе имаме навистина сериозни проблеми во синџирот на снабдување со автомобили“, рече Гизе.
„Ограничувањата ќе имаат големо влијание врз Tesla и сите други производители на автомобили“
Најновите кинески контроли се фокусирани на тешките и средните ретки земјени метали, кои овозможуваат производство на магнети со високи перформанси, отпорни на високи температури, како што се диспрозиум, тербиум и самариум. Овие елементи се клучни за воените системи како што се борбени авиони, ракети и беспилотни летала, како и за роторите, моторите и преносите што се користат во електричните и хибридните автомобили.
Еден висок претставник на автомобилската индустрија рече дека ограничувањата ќе имаат големо влијание врз Tesla и сите други производители на автомобили и ја оцени сериозноста на контролите во Кина со „7 или 8 од 10“.
„Тоа е форма на одмазда со која кинеската влада вели: „Веќе нема да одговараме со иста мерка на царините, туку ќе ве удриме таму каде што ве боли, па вашите компании ќе вршат притисок врз сопствените влади да ја променат нивната тарифна политика“, рече истиот извор.
Ретките земјени метали се широко распространети во Земјината кора, но тешко и скапо се обработуваат на еколошки начин. Кина речиси целосно ја контролира обработката на тешките ретки земјени елементи.
Лесните ретки метали, како што се неодимиумот и прасеодимиумот, кои се користат во големи количини за производство на магнети, сè уште не се опфатени со забраната, што ѝ остава на Кина „голем простор за дополнителни закани“ доколку трговската војна ескалира, рече Кори Комбс од консултантската компанија Тривиум со седиште во Пекинг.
Според новите правила, кинеските извозници мора да добијат дозвола за секоја пратка на ретки метали во странство, а нивниот трансфер во САД е забранет. Сепак, спроведувањето на тие ограничувања, кои постепено се прошируваат од 2023 година на сè повеќе клучни минерали како одговор на забраните на САД за извоз на технологија за чипови во Кина, сè уште не е систематска.
Некои кинески извозници веќе прогласија виша сила за пратки на ретки метали и магнети наменети за странски земји и ја повлекоа стоката од понудата, што дополнително го отежнува и онака нетранспарентното формирање на цените на тој пазар.
Јапонија и другите земји ги полагаат своите надежи во намалувањето на кинеската доминација на тешките ретки метали преку австралиската компанија Lynas, која планира да ги прошири своите капацитети во Малезија и да започне со обработка на диспрозиум и тербиум до средината на 2025 година.
„Залихите на ретките тешки метали не се доволни за да се спречат можните нарушувања на синџирот на снабдување на автомобилската индустрија“, рече еден јапонски владин претставник, додавајќи дека државните резерви би можеле да обезбедат сигурност со залихите од два до три месеци кои моментално ги поседуваат производителите на автомобили.
„Клучното прашање е дали можеме навреме да изградиме нов, алтернативен синџир на снабдување за да ја надминеме оваа ситуација“, додаде тој.
Сè уште не е јасно како точно кинеската влада планира да ги спроведе најновите ограничувања, иако тие беа воведени на 2 април. Аналитичарите посочуваат дека новите правила се усвојуваат во време кога Кина има се помалку суровини за преработка на тешки ретки метали поради граѓанската војна во Мјанмар, па забраната за извоз може да помогне во задоволувањето на домашните потреби.
Експертите забележуваат дека Кина во последните неколку години се двоуми со целосни забрани кои би ѝ наштетиле, како што е случајот со металниот галиум. Но, извозот на други метали, како што е антимонот, кој се користи за производство на куршуми, веќе е сериозно нарушен. „Клучното прашање е колку време ќе биде потребно за обработка на дозволите за извоз“, рече Гизе.
Кина почна да вади ретки минерали во 1950-тите, но вистинскиот бум се случи кон крајот на 1970-тите, кога комбинираше евтина работна сила, слаби еколошки стандарди и странски технологии, објаснува Стен Троут од консултантската фирма Spontaneous Materials. „Многу од технологиите што ги користеа беа развиени во САД, Јапонија или Европа. Кинезите ги усвоија и ги подобрија со текот на времето“, вели тој.
Како што растеше производството, Пекинг ја сфати стратешката важност на овие метали. Веќе во 1992 година, поранешниот лидер Денг Ксијаопинг пророчки изјави: „Блискиот исток има нафта, Кина има ретки минерали“. Денес, Кина ја реализира таа визија – го контролира речиси целиот синџир, од рудници до готови производи.
Според Геолошкиот институт на САД, меѓу 2020 и 2023 година, САД задоволувале дури 70% од своите потреби за ретки метали со увоз од Кина.