Отворена трговска војна меѓу Кина и САД се наѕира откако претседателот Доналд Трамп воведе царини од повеќе од 100% за увоз на кинески стоки. Кина рече дека „ќе се бори до крај“ наместо да попушти пред она што го гледа како американска принуда. Ги зголеми тарифите за американските стоки од 34% на 84% како одговор на последниот потег на Белата куќа. Што значи овој растечки трговски конфликт за глобалната економија?
Вкупната трговска размена меѓу двете економски сили минатата година изнесуваше околу 585 милијарди долари. САД увезле значително повеќе од Кина (440 милијарди долари) отколку што Кина увезла од Америка (145 милијарди).
Ова значи дека во 2024 година САД имаат трговски дефицит со Кина – разликата меѓу увозот и извозот – од 295 милијарди долари. Ова е значителен трговски дефицит, кој изнесува приближно 1% од американската економија. Но, тоа е помалку од трилиони долари што Трамп постојано ги зборуваше оваа недела.
Трамп веќе воведе значителни царини за Кина во неговиот прв претседателски мандат. Овие тарифи беа задржани и проширени за време на мандатот на неговиот наследник Џо Бајден. Заедно, овие трговски бариери помогнаа да се намали уделот на кинески стоки во вкупниот американски увоз од 21% во 2016 година на 13% минатата година. Значи, американското потпирање на Кина за трговија се намали во последната деценија.
Сепак, аналитичарите истакнуваат дека дел од кинескиот извоз на стоки во САД се пренасочува преку земјите од Југоисточна Азија. На пример, во 2018 година, администрацијата на Трамп воведе царини од 30% на увезените кинески соларни панели.
Во 2023 година, американското Министерство за трговија презентираше докази дека кинеските производители на соларни панели ги преселиле своите постројки во Малезија, Тајланд, Камбоџа и Виетнам, а потоа испраќале готови производи во САД од тие земји, избегнувајќи тарифи. Новите „реципрочни царини“ наметнати од Трамп на гореспоменатите земји затоа ќе ја зголемат цената на многу производи во САД кои на крајот потекнуваат од Кина.
Во 2024 година, најголемиот дел (9%) од американскиот извоз во Кина беше соја, која првенствено се користи за да се хранат околу 440 милиони кинески свињи. Следуваат авиони и мотори, чипс, фармацевтски производи и нафта.
Од друга страна, големи количини на електроника за широка потрошувачка, компјутери и играчки пристигнаа во САД од Кина. На американскиот пазар влегуваа и големи количини батерии, клучни за електричните возила.
Најголема категорија на американски увоз од Кина се мобилните телефони, кои сочинуваат 9% од вкупниот увоз. Значителен дел од овие паметни телефони се произведуваат во Кина за Apple, американска мултинационална компанија. Американските тарифи за кинеските производи беа еден од главните фактори за падот на пазарната вредност на Apple во последните недели, при што цената на акцијата падна за 20% во текот на март.
Сите овие увезени артикли од Кина станаа значително поскапи за Американците поради царината од 20 отсто што администрацијата на Трамп веќе му ја наметна на Пекинг. Сега тарифата е зголемена на 104%, па ефектот би можел да биде пет пати посилен.
Американскиот извоз во Кина исто така ќе поскапи поради кинеските царини, што на сличен начин ќе им наштети на кинеските потрошувачи. Сепак, постојат и други начини на кои овие две нации можат да се обидат да си наштетат меѓусебно преку трговија.
Кина игра клучна улога во преработката на многу витални суровини за индустријата, од бакар и литиум до ретки метали. Пекинг би можел да постави бариери за снабдувањето со овие метали во САД. Тој веќе го направи тоа во случајот со германиум и галиум, кои вооружените сили ги користат за термални камери и радари.
Што се однесува до САД, можно е да се засили технолошката блокада против Кина иницирана од Џо Бајден. Ова би го отежнало увозот на напредни микрочипови на Кина, клучни за вештачката интелигенција, која сè уште не може сама да ја произведе.
Трговскиот советник на Трамп, Питер Наваро, оваа недела сугерираше дека САД би можеле да вршат притисок врз други земји, вклучувајќи ги Камбоџа, Мексико и Виетнам, да не тргуваат со Кина доколку сакаат да продолжат со извоз во САД.
САД и Кина заедно сочинуваат 43 отсто од глобалната економија, според Меѓународниот монетарен фонд. Ако започнат целосна трговска војна што ќе го забави нивниот раст или дури ќе ги турне во рецесија, тоа веројатно ќе им наштети на економиите на другите земји во форма на забавен глобален раст. Глобалните инвестиции, исто така, веројатно ќе страдаат.
Постојат и други можни последици. Кина е најголемата производствена нација во светот, која произведува значително повеќе отколку што троши нејзиното население. Таа веќе има суфицит од речиси трилиони долари во стоки, што значи дека извезува повеќе стоки во остатокот од светот отколку што увезува.
И често ги произведува овие стоки поевтини од реалните трошоци за производство благодарение на домашните субвенции и државната финансиска поддршка во форма на евтини заеми за привилегираните компании. Челикот е пример за ова.
Постои ризик дека доколку таквите производи не можат да влезат на американскиот пазар, кинеските компании ќе бараат други купувачи во странство. Иако ова би можело да биде корисно за некои потрошувачи, исто така може да ги поткопа производителите во други земји, загрозувајќи ги работните места и платите.
Лоби групацијата UK Steel предупреди на опасноста вишокот челик потенцијално да се пренасочи кон британскиот пазар. Индиректните ефекти од целосна трговска војна меѓу Кина и САД ќе се почувствуваат на глобално ниво, а повеќето економисти веруваат дека влијанието ќе биде огромно негативно.