Светските лидери се собираат во Њујорк за Генералното собрание на ОН, на кое ќе доминира враќањето на американскиот претседател Доналд Трамп на подиумот, војната во Газа и Украина, признавањето на палестинската државност од страна на западните земји и нуклеарните тензии со Иран.
„Се собираме во турбулентни, дури и неистражени води“, изјави генералниот секретар на ОН, Антонио Гутереш, една недела пред светското тело со 193 члена да биде платформа за шестдневни говори на речиси 150 шефови на држави или влади, заедно со десетици други министри.
„Геополитичките поделби се прошируваат. Конфликтите беснеат. Виновните шетаат слободно како никогаш досега. Нашата планета се прегрева“, изјави Гутереш пред новинарите во вторник и додаде: „А меѓународната соработка се затегнува под притисоци какви што не сме виделе во нашите животи.“
Овогодинешното 80-то Генерално собрание ќе го предводи Трамп, кој повика на намалување на финансирањето на САД за ОН, го запре ангажманот на САД со Советот за човекови права на ОН, го продолжи замрзнувањето на финансирањето за палестинската агенција за помош UNRWA и се повлече од културната агенција на ОН УНЕСКО. Тој, исто така, објави планови за повлекување од Парискиот климатски договор и од Светската здравствена организација.
Трамп ќе зборува во вторник, осум месеци од неговиот втор мандат, обележан со сериозни намалувања на странската помош на САД што доведоа до глобален хуманитарен хаос и преиспитување на мандатот на ОН, што го наведе Гутереш да се обиде да ги намали трошоците и да ја подобри ефикасноста.
„Тој ужива во Генералното собрание. Ужива во вниманието на другите лидери“, рече Ричард Гован, директор на Меѓународната кризна група на ОН кој рече: „Верувам дека би можел да го искористи својот изглед за да се фали со своите многубројни достигнувања и можеби уште еднаш да докаже дека заслужува Нобелова награда за мир“.
Трамп ги опишува ОН како организации со „голем потенцијал“, но дека треба да се „надополнат“. Тој го задржа истиот претпазлив став кон мултилатерализмот како и за време на неговиот прв мандат од 2017 до 2021 година. Тој, исто така, го обвини светското тело дека не му помогнало да посредува во мирот во разни конфликти.
„ОН вложува многу силни напори да посредува во мирот… но ние немаме ниту морков ниту стап“, рече Гутереш.
Советот за безбедност на ОН е единственото тело на ОН со моќ да воведува санкции, но е немоќен во конфликтите во Газа и Украина бидејќи САД и Русија имаат право на вето.
„Соединетите Американски Држави, од друга страна, имаат и морков и стап. Значи, ако можете да го комбинирате влијанието на САД и ОН во некои ситуации, мислам дека можеме да имаме многу ефикасен начин да доведеме барем некои мировни процеси до успешен исход“, рече Гутереш.
Се очекува тој и Трамп официјално да се сретнат за прв пат откако Трамп се врати на функцијата во јануари. Тоа ќе биде една од повеќе од 150 билатерални средби закажани од генералниот секретар на ОН, нарекувајќи ја неделата „светско првенство во дипломатијата“.
Светските лидери се собираат додека војната меѓу Израел и милитантите на Хамас во Појасот Газа наскоро навршува две години, а хуманитарната криза во палестинската енклава се влошува.
Се очекува израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху, кого Меѓународниот кривичен суд го бара за наводни воени злосторства и злосторства против човештвото во Газа, што Израел го негира, да се обрати пред Генералното собрание.
Амбасадорот на Израел во ОН, Дени Данон, за претстојниот собир во Њујорк рече дека „уште еднаш ќе го потсетиме светот дека оваа војна нема да заврши со заложници во Газа“.
Пред да започнат говорите на Генералното собрание, лидерите ќе се соберат на самит организиран од Франција и Саудиска Арабија, со цел да се даде поттик на решението за две држави меѓу Израел и Палестинците.
Австралија, Белгија, Обединетото Кралство, Канада и Франција објавија дека формално ќе ја признаат палестинската држава на Генералното собрание, иако некои поставија услови.
Палестинскиот претседател Махмуд Абас нема лично да присуствува на состанокот. САД, цврст сојузник на Израел, му одбија виза, предизвикувајќи широки критики во ОН. Во петокот, Генералното собрание гласаше да му се дозволи да се појави преку видеоконференција.
Другиот конфликт на врвот на агендата на ОН, каде што се очекува мал напредок, е војната на Русија во Украина, која трае повеќе од три и пол години.
Украинскиот претседател Володимир Зеленски и рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров ќе се обратат на Генералното собрание. Рускиот претседател Владимир Путин традиционално не присуствува на годишниот собир на ОН.
Советот за безбедност на ОН, кој има задача да го одржува меѓународниот мир и безбедност, веројатно ќе одржи состаноци за Украина и Газа за време на сесијата на високо ниво на Генералното собрание, изјавија дипломати.
Петте постојани членки се Кина, Франција, Руската Федерација, Соединетите Американски Држави и Обединетото Кралство, а сегашните непостојани членки се Словенија, Алжир, Данска, Грција, Гвајана, Пакистан, Панама, Јужна Кореја, Сиера Леоне и Сомалија.
Њујорк, исто така, ќе одржи итни дипломатски разговори за нуклеарната програма на Иран, бидејќи Техеран се обидува да избегне повторно воведување на сите санкции на Советот за безбедност на ОН кои стапуваат на сила на 28 септември. Во Обединетите нации се очекуваат и иранскиот претседател Масуд Пезешкијан и министерот за надворешни работи Абас Аракчи.