Унгарскиот премиер Виктор Орбан се наоѓа во незавидна позиција – притиснат помеѓу неговата зависност од руската нафта и притисокот од неговиот сојузник во Белата куќа, Доналд Трамп.
Додека се подготвува за клучен состанок во Вашингтон следната недела, Орбан балансира помеѓу две сили за кои тврди дека претставуваат глобална „мрежа што се спротивставува на војната“. „Една сила предводена од американскиот претседател и еден дух што е тука со Светиот Отец“, рече тој по вчерашната средба со папата Лав во Ватикан, објави Би-Би-Си.
Во срцето на тензијата е обновениот притисок на САД врз Унгарија и Словачка итно да ја прекинат нивната зависност од руската нафта, најновиот потег на Трамп да ја принуди Русија да ја прекине војната во Украина. На прашањето дали Трамп отишол предалеку со воведувањето санкции врз две од најголемите руски нафтени компании, Орбан отсечно одговори: „Од унгарска гледна точка, да“.
Орбан вешто ја искористи големата зависност на својата земја од руската енергија за свои цели: како оружје против Брисел, средство за одржување добри односи со Москва и како клучна платформа за претстојните избори во април, каде што им ветува на гласачите „евтина руска енергија“. Всушност, Унгарците плаќаат повеќе за гориво од граѓаните на Хрватска, земја која е независна од руската енергија.
Иако се претставува себеси како безбеден избор во неизвесен свет, Орбан заостанува во повеќето анкети, главно поради метеорскиот подем на лидерот на опозицијата Петер Маѓар.
Ситуацијата е дополнително комплицирана од повторените украински напади со беспилотни летала врз нафтоводот Дружба, кои накратко го прекинаа снабдувањето на Унгарија ова лето. Високи унгарски функционери со месеци сугерираа дека војната би можела да заврши до крајот на годината, перспектива што изгледаше нереална сè додека не се појави веста за планираниот самит меѓу Трамп и рускиот претседател Владимир Путин во Будимпешта.
Сепак, плановите на Орбан почнаа да се распаѓаат на 21 октомври, кога Белата куќа објави дека самитот е откажан. Неговата влада се надеваше на сцена во која унгарскиот премиер ќе стои на балконот на кармелитскиот манастир заедно со Трамп и Путин, прашувајќи се како гласачите би можеле да гласаат против толку меѓународно успешен лидер. И покрај откажувањето, Орбан сè уште инсистира дека средбата ќе се одржи и дека тоа е само прашање на време.
Најголемиот проблем што ги оптоварува односите меѓу САД и Унгарија е нафтата. Унгарија дури го зголеми увозот на нафта преку нафтоводот „Дружба“ во 2024 година, а на 23 октомври, токму кога Орбан им се обраќаше на своите поддржувачи, САД објавија санкции за руските нафтени гиганти „Лукоил“ и „Роснефт“. Уделот на руската нафта во унгарскиот увоз се зголеми од 64% во 2020 година на 80% во 2024 година.
Унгарската влада тврди дека како земја без излез на море, нема алтернатива на евтините копнени нафтоводи. Дополнителен проблем е што нејзината главна рафинерија во Шажаломбата и словачката рафинерија „Словнафт“, обете во сопственост на MOL, се прилагодени за преработка на руска сурова нафта од типот „Урал“, која има поголема содржина на сулфур од суровата нафта од типот „Брент“.
Сепак, тврдењето на Унгарија дека промената не е можна е поткопано од чешкиот пример. Земјата, исто така без излез на море и со слична големина, инвестираше многу во трансалпскиот нафтовод до италијанското пристаниште Трст по руската инвазија на Украина. Ги адаптира своите рафинерии и гордо објави во април 2025 година дека повеќе нема да добива ни капка руска нафта.
Енергетските експерти велат дека унгарскиот MOL тивко ја адаптира својата технологија, но на владата ѝ недостасува политичка волја да се префрли на гасоводот Адрија од хрватското пристаниште Омишаљ. Исто така, постојат спорови меѓу хрватскиот Јанаф и MOL околу капацитетот на гасоводот.
За време на нивниот состанок следната недела, Трамп ќе побара од Орбан да покаже политичка волја да се одвикне од руската енергија. Мет Витакер, американскиот амбасадор во НАТО, за Фокс њуз изјави дека Унгарија „сè уште не презела никакви активни чекори“ и вети помош од САД за Унгарија и Хрватска за да се случи тоа.
Тоа би била тешка одлука за Орбан. По години тврдење дека Унгарија не може да преживее без руска нафта и гас, ненадејниот пресврт би значел губење на угледот кај гласачите. Но, неговиот стар пријател Доналд Трамп е познат по склучување договори. Орбан наскоро ќе открие колку може да биде убедлив еден американски претседател.