Израелските напади ја насочија нуклеарната инфраструктура на Иран, со силен фокус на подземните објекти за збогатување ураниум. Објектот Натанц во централен Иран претрпе голема штета, соопшти претходно Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ), додавајќи дека нападите се „длабоко загрижувачки“.
Второто место, Фордоу, е закопано длабоко во планините, а за да се стигне до овој подземен објект би биле потребни моќни бомби за „разбивање бункери“, какви што имаат само САД.
Објектите за збогатување ураниум се користат за зголемување на залихите од одреден тип или изотоп – ураниум, пишува Би-Би-Си.
„Кога копате ураниум од земјата, тој доаѓа во две форми: 99,3 проценти е ураниум-238, а 0,7 проценти, или околу еден атом на секои 150, е ураниум-235, и тоа е она што ви е потребно за да го направите вашиот нуклеарен реактор да работи“, објаснува професорот Пади Реган од Универзитетот во Сари и Националната физичка лабораторија на Велика Британија.
Реган објаснува дека процесот на збогатување на нуклеарно гориво значи зголемување на количината на ураниум-235, што се прави со земање на ураниумот во гасовита состојба и негово вртење во машини наречени центрифуги.
„И бидејќи ураниумот-238 е потежок од посакуваниот ураниум-235, двата се одвојуваат додека се вртат. Ова се повторува одново и одново, за да се зголеми збогатувањето. Нуклеарните централи обично имаат потреба од околу 3-5 проценти од овој збогатен ураниум за да генерираат контролирана нуклеарна реакција што ослободува енергија“, вели тој.
Тој додава дека кога целта е да се направи нуклеарно оружје, потребен е многу поголем процент на ураниум-235 – околу 90 проценти.
Во суштина, колку е позбогатен ураниумот, толку е поголем напливот на енергија кога сите тие атоми се делат.
МААЕ вели дека ураниумот во Иран достигнал збогатување од околу 60 проценти – така што е на добар пат да биде доволно концентриран за нуклеарно оружје.
Сепак, испукувањето ракета во редовно складирани залихи на збогатен ураниум нема да предизвика „нуклеарен инцидент“ од ист обем како катастрофите што се случија во нуклеарните централи Фукушима или Чернобил.
„Високо збогатениот ураниум е околу три пати порадиоактивен од незбогатениот ураниум. Но, всушност, кога ќе се стави сè во перспектива, ниту еден од нив не е особено радиоактивен. Тоа не би предизвикало голем проблем со загадувањето на животната средина“, објаснува професорот Џим Смит од Универзитетот во Портсмут, кој ги проучувал последиците од катастрофата во Чернобил.
Тој вели дека поголема загриженост се она што се нарекува фисиски производи – работите во кои ураниумот се распаѓа кога е во реактор или бомба, како што се радиоактивен цезиум, радиоактивен стронциум, радиоактивен јод.
„Тие се поголем проблем во однос на загадувањето на животната средина. Но, бидејќи на местата за збогатување не се случуваат нуклеарни реакции, а бомбата не би ги активирала, овие опасни радиоактивни „производи на фисија“ нема да бидат присутни“, рече тој.
Во објектот во Натанц, по бомбардирањето, МААЕ пронајде радиоактивна контаминација на самото место, но рече дека нивото на радиоактивност надвор останало непроменето и на нормално ниво.
„Во случајот со ураниумот, зрачењето не патува многу далеку“, вели професорката Клер Коркхил, претседателка на одделот за минералогија и управување со радиоактивен отпад на Универзитетот во Бристол.
Но, за луѓето во близина на локацијата, може да има одредени здравствени ризици.
„Во однос на токсичноста за човечкото тело, сигурно не сакате да вдишувате честички од ураниум и да ги голтате.“ „Тоа е затоа што честичките од ураниум можат да се заглават во клетките, или во вашите бели дробови или желудник, и полека да се распаѓаат радиоактивно, а тоа ќе предизвика штета“, рече таа.
Покрај радиоактивноста, изложеноста на хемикалии може да биде проблем и за секој што е во близина.
„Доколку имало инцидент и центрифугите ослободувале ураниум хексафлуорид, гасот што е во центрифугите, тогаш би имале навистина лош хемиски инцидент“, рече професорот Сајмон Мидлберг, научник за нуклеарни материјали на Универзитетот Бангор.
Тој додаде дека ако овој ураниум хексафлуорид дојде во контакт со влага во воздухот, тој е доста корозивен и гаден и може да формира многу, многу силна киселина.
„Но, тоа нема да има огромни еколошки последици надвор од многу, многу локална област“, заклучи тој, според Би-Би-Си.
МААЕ вели дека нејзиниот Центар за одговор на инциденти и вонредни ситуации е 24 часа на ден и ќе продолжи да ја следи состојбата на нуклеарните објекти на Иран и нивоата на зрачење на своите локации.