Кина планира да ископа канал низ Балканот, кој би го поврзал Егејското Море – преку реките Морава и Вардар – со Дунав, со што би се скратило растојанието за транспорт на кинески стоки за речиси 1.000 километри. Сепак, проектот се соочува со неколку предизвици, а клучен е потребата од соработка на Србија, Косово, Македонија и Грција. Исто така, Турција се спротивставува на оваа идеја, бидејќи со завршувањето на каналот, повеќето бродови би престанале да ги користат турските теснеци.
Кина предложи голем проект пред неколку години како дел од иницијативата „Еден појас, еден пат“ вредна три трилиони долари. Планот е да се изгради систем на канали што би го поврзал Егејското Море (преку грчкото пристаниште Солун) со Дунав, следејќи го текот на реките Вардар и Морава.
Ова би создало клучен европски воден пат што би ги скратил патиштата од Азија со заобиколување на турските теснеци. Сепак, ова би барало обемни инженерски работи и огромно финансирање (околу 17 милијарди долари), со студии за изводливост во тек и преговори со Србија, Косово, Македонија и Грција.
Клучни детали за предложениот канал:
Траса: Каналот би ја поврзал реката Дунав (Централна Европа) со Медитеранот, т.е. Егејското Море во близина на Солун, користејќи ја реката Морава во Србија и реката Вардар во Македонија и Грција.
Предности: Го намалува времето и трошоците за транспорт, нуди алтернатива на Босфорот, ги подобрува транзитните економии на Балканот и ѝ дава на Кина стратешки пристап до европската трговија.
Инженерство: Потребно е големо ископување и длабинско чистење, проширување на речните корита и изградба на нови делови од каналот (вклучувајќи врска низ области како што е Прешевската долина).
Статус: Студиите за изводливост завршени од China Gezhouba Group ја потврдуваат одржливоста на проектот, додека разговорите меѓу Кина и балканските земји се уште се во тек.
Контекст: Проектот се вклопува во пошироката стратегија на Кина за изградба на алтернативни трговски патишта (како што е „Средниот коридор“) за да се намали зависноста од традиционалните поморски тесни грла.
Предизвици и прашања што се појавуваат:
Трошоци и обем: Ова е огромен потфат што бара исклучително големи инвестиции.
Геополитичко влијание: Проектот би можел да ја промени регионалната рамнотежа на моќ, да ја ослабне важноста на Турција и потенцијално да го зголеми кинеското влијание на Балканот.
Еколошки проблеми: Преобликување на речните екосистеми и можноста за преселување на локалните заедници.
Европска интеграција: Се поставува прашањето за односот на балканските држави кон ЕУ, во однос на можна посилна врска со Кина.
Идејата за поврзување на Медитеранот со Дунав датира од 1840-тите, пишува N1 БиХ.
Во 1907 година, Соединетите Американски Држави формираа инженерска комисија која ја разгледа можноста за реализација на овој проект. Сепак, Балканските војни (1912–1913), Првата и Втората светска војна, како и Студената војна, го одложија на неодредено време.
Денес, влезот од Медитеранот во Црното Море е контролиран од Турција, па затоа секој таков план би морал да помине низ одобрение од Анкара. Затоа, Солун се смета за идеална влезна точка за поврзување со Дунав и остатокот од кинескиот трговски пат преку каналот.
Таквиот потег неизбежно би ја намалил геополитичката моќ на Турција во Медитеранот, а воедно би ѝ дал на Грција значителна предност како меѓународен центар за превоз и логистика.