Во доцните 30-ти години од минатиот век, економистите се обидуваа да објаснат како депресијата може да се развлече скоро една деценија и се прашуваа дали проблемот е во недостигот од луѓе. – Промената од пораст кон пад на населението може да биде многу катастрофално, рече Милтон Кејнс во 1937 година.
Следната година уште еден уважен економист, Алвин Хансен, предупреди дека на Америка и недостигаат луѓе, територии и нови идеи. Тој рече дека резултатот од тоа е „секуларна стагнација – болни закрепнувања кои умираат уште во раѓањето и депресии кои се јадат самите себе и оставаат болна и наизглед неподвижна срж од невработеност“.
Пред една година, Лери Самерс од Универзитетот Харвард го ревидираше терминот „секуларна стагнација“ за да го опише продолженото тетеравење на богатиот свет. Слабата побарувачка и претераните заштеди прават да биде невозможно да се стимулира растот со вообичаената алатка од ниски краткорочни каматни стапки, смета тој. Демографијата можеби игра централна улога во болеста која ја опиша Самерс – всушност, таа е уште поцентрална отколку во 30-ите.
Населението кое старее може да го забави растот и каматните стапки преку неколку канали. Најдиректниот е преку доаѓање до нова работна сила. Потенцијалниот исход на економијата зависи од бројот на работници и од нивната продуктивност. И во Германија и во Јапонија, работоспособното население се намалува веќе повеќе од една деценија, а стапката на пад ќе се забрза во следните години. Потенцијалната работна сила во Велика Британија ќе престане да расте во следните децении. Земјите во Јужна Америка ќе растат едвај една третина од 0,9 проценти стапка која постоеше од 2000 до 2013 година.
Се друго е изедначено, половина процент пад во растот на работната сила ќе го скуси економскиот раст за исто толкав процент. Таквиот ефект треба постепено да се почувствува. Но, рецесијата можеби го забрзала овој процес со поттикнување на многу работници предвремено да одат во пензија. Во Америка првите бејби-бумери се квалификуваа за социјална сигурност (или државна пензија) во 2008 или кога наполнија 62 години. Според неколку студии, ова најверојатно може да го објасни за околу половина падот во уделот на работоспособното население, она кое работи или кое бара работа, од 66 проценти до под 63 проценти. (Ова потсетува на искуството во Јапонија, кое доведе до стагнација и дефлација во 90-ите, во исто време кога тамошното работоспособно население почна да опаѓа).
Големината и возраста на населението исто влијае на тоа колку потрошувачи и работници можат да задржат бизнисите, и според тоа колку тие би инвестирале. Кејнс и Хансен беа загрижени дека со падот на населението ќе му требаат помалку производи кои американските фабрики ги произведуваат. Современите модели на економски раст претпоставуваат дека на фирмите им треба определна количина на капитал по глава на работник – опрема, згради, земјишта и интелектуална сопственост – за да произведе единица производ. Ако има помалку работници кои ќе работат, на фирмите исто ќе им треба и помалку капитал.
Во заклучокот на едно истражување, Еугенио Пинто и Стејси Тевлин од Управта на федералните резерви (Фед) забележуваат дека нето инвестициите (бруто инвестиции минус обезвреднувањето) е блиску до најниската граница како удел во вкупната количина на капитал уште од Втората светска војна наваму. Ова е делумно циклично, затоа што рецесијата доведе бизнисите да се откажат од плановите за експанзија. Но, е исто и секуларно. Растот на количеството на капитал забави од 3,1 проценти во годините меѓу 1994-2003 на 1,6 проценти во следната деценија. Економистите придонесоа за околу една третина од забавувањето на побавен раст кај работната сила, а остатокот се помалкуте иновации. Со други зборови, бизнисите купуваат помалку машини затоа што имаат помалку работници за да работат со нив, и имаат помалку технолошки иновации за да ги експлоатираат.
Свет на оние кои позајмуваат
Третото средство според кое демографијата може да влијае на растот и каматните стапки е преку заштедите. Индивидуалците вообичаено позајмуваат повеќе во раната адолесценција за да го платат своето образование, за дом или за дете, штедат силно од средните години натаму и ги трошат тие заштеди кога одат во пензија. Коен Тиулингс од Универзитетот Кембриџ пресметал колкави можат да бидат колективните заштеди на одделни земји според нивната демографија. За повисок раст на населнието и пониски години за пензионирања потребни се помалку заштеди; кај постарото населние повеќе.
За Америка, потребните количества на заштеди биле еднакви на -228 проценти од БДП во 1970 година: домаќинствата повеќе позајмувале отколку што штеделе, затоа што нивната релативна младост и покус животен век значеле дека тие би ги зголемиле приходите во иднина за да ги отплатат своите долгови, и да и си го финансираат пензионирањето. Но, како што населението старее, така растот забавува и времето во пензионирањето се продолжува благодарение на подолгиот животен век, а потребните заштеди пораснале на 52 проценти од БДП во 2010 година. Во Јапонија, потребните зашеди скокнале од -176 на 119 проценти од БДП за истиот период, во Германија од 189 на 325 проценти, а во Кина од -40 на 86 проценти.
Истовремениот обид на многу земји да заштедат за пензионирањето, заедно со слабите инвестиции, забавениот потенцијален раст, фискалното вровување, корпоративното трупање кеш и нееднаквоста (кои остааат голем дел од националниот приход во рацете на ептен штедливите богаташи) ја скусуваат „еквилибриумската “ каматна стапка која носи инвестиции и заштеди на крајната сметка.
Сепак, постои најмалку една очигледна политичка замка: „Повисоката возраст за пензионирање ги скусува заштедите“, напишаа Тојлинг и Ричард Болдвин од Дипломскиот инстиут во Женева во својата последна е-книга. „Едноставно постои лимит на опсегот до кој денес можеме да штедиме во размена за комоцијата и високата потрошувачка утре. Некои треба утре да ја заврши работата, не можеме сите да се пензинираме во исто време“.
Во извесна смисла, покрај ова населнието кое старее почнува да ги користи заштедите кое ги насобрало. Чарлс Годхарт и Филип Ерфурт од Морган Стенли забележуваат дека односот на работниците кои се пензионираат сега опаѓа во повеќето развиени земји и наскоро и на многу пазари во развој. Јапонија веќе ги ликвидира странските сметки кои тамошните луѓе ги стекнале за време на нивните години на големо штедење. И Кина и Јужна Кореја почнуваат истото да го прават, а Германија ќе почне наскоро. Тие предвидуваат дека до 2025 година ова ќе ги повлече реалните каматни стапки, кои се сега негативни, назад до историскиот еквилибриум од 2,5 до 3 проценти.
Економист – Лондон