Македонците, како никој друг во Европа, веројатно разбираат што значи да се биде понижен за нивниот идентитет“. Дмитро Кулеба, министер за надворешни работи на Украина, 27 мај 2022 година
Во повеќе од две децении како владин министер, дипломат и тинк-танкер, работев да го направам европскиот сон реалност за мојата земја, Северна Македонија. Сега, по 17 години во чекалната, додека француското претседателство конечно се обидува да ги деблокира пристапните преговори на кои Бугарија стави вето, правам се што можам за да го спречам тоа. Еве зошто. Со цел да им даде надеж на Украинците, ЕУ ги отстрани сите препреки за кандидатурата на Киев, и во таа борба може ненамерно да го поддржи методот на Владимир Путин што го применува една од нејзините земји-членки вели поранешниот македонски министер за надворешни работи во текст објавен во europeanwesternbalkans.com.
Во продолжение целиот текст на Димитров.
Додека лидерите на ЕУ се подготвуваат да ја поддржат кандидатурата на Украина и Молдавија во Брисел оваа недела, постои итна потреба за добри вести за проширувањето и за Западен Балкан, кој е блокиран со години.
На регионот му беше ветено членство уште во 2000 година, но во последната деценија, процесот беше закочен, неодамна поради бугарското вето што го попречува почетокот на пристапните преговори со Северна Македонија, а потоа и со Албанија.
Сегашната геополитичка динамика го мобилизираше француското претседателство со ЕУ за да го реши бугарскиот ќор-сокак, бидејќи забрзувањето на патот за Украина и за Молдавија дополнително ќе го влоши веќе намалениот кредибилитет на ЕУ на Балканот. Спротивно на тоа, она што се случува со Северна Македонија, симбол на неисполнетите ветувања на ЕУ, ќе ги дефинира перцепциите за кандидатурата на Украина: дали се тоапразни зборови или сериозна заложба за иднината на Украинците во ЕУ?
Но, проблемот е ова: практично нема разлика помеѓу наративот на Путин за Украина и доминантниот наратив на Бугарија за Македонците. И двата се тврди дека се вештачки народи, грешки на историјата, создадени од Ленин, односно Тито, велат Москва и Софија. Украина е руска земја, додека Северна Македонија е бугарска. Македонскиот јазик е дијалект на бугарскиот, додека украинскиот е дијалект на рускиот. Правата на Русите/Бугарите се загрозени и тие мора да бидат вградени во соодветните устави. Списокот на еквивалентност продолжува и продолжува, но читателот ја сфаќа поентата.
„Не треба да дозволиме легитимизацијата на македонизмот, на идеологиите од поранешна Југославија и Коминтерната, да најде место во ЕУ“, рече бугарскиот претседател Румен Радев минатиот месец. Неговите зборови го повторуваат злогласниот текст на руската државна новинска агенција, во кој се наведува дека „украинизмот е вештачка антируска конструкција“.
За среќа, Софија користи вето наместо брутална и разорна воена агресија, па оттука оваа споредба е секако морално проблематична, но целите се подеднакво грди.
Зошто е ова релевантно? Бидејќи според актуелниот француски предлог за отклучување на договорот со задоволување на Бугарија да го укине ветото, билатералните алатки за остварување на оваа суштински антиевропска амбиција – да се ускрати нејзиниот идентитет на постоечка нација – се инкорпорирани во преговарачката рамка на ЕУ за Северна Македонија.
Ова е ужасен преседан за процес кој треба да се однесува на демократски и економски реформи. Северна Македонија нема ни формално да ги започне пристапните преговори се додека не го промени својот Устав за да ги дефинира Бугарите како нација рамноправна со другите во Македонија, додека Софија ќе се потчини и ЕУ ќе ја забележи нивната позиција за негирање на македонскиот јазик. Овогодинешниот попис покажа дека во Северна Македонија има 3.504 етнички Бугари, од население од 1.836.713 жители.
Ако ова и се прави на Северна Македонија во оваа фаза, со што би можела Украина да се соочи со години наназад, кога ќе ги започне сопствените преговори со ЕУ и кога ќе им текне на земјите-членки – Унгарија – ќе почнат да ги регистрираат своите барања?
Во барањето „успех“ по секоја цена, францускиот предлог ја прави ЕУ соучесник во изневерувањето на европските надежи на македонските граѓани. Тоа ќе биде мачна вежба која ќе пропадне, затоа што, се разбира, Македонците нема да станат Бугари, а пристапниот процес никогаш нема да заврши, ако воопшто започне.
Неправедниот притисок врз една мала нација која веќе направи огромни отстапки за доброто на пристапувањето во ЕУ, ќе биде проблем само на Северна Македонија, бидејќи правилата на играта се поставени на оваа линија. Ова не го решава македонско-бугарското прашање и ќе го замрзне пристапниот процес.
Бугарија беше шампион за интеграција во ЕУ на Балканот кога претседаваше со ЕУ во 2018 година, кога Македонија ја надмина претходната пристапна пречка со потпишување на Договорот од Преспа со Грција и промена на името во Северна Македонија.
Решението на навидум нерешливиот спор со Грција беше пофалено како извонреден успех од страна на демократскиот свет, бидејќи европските лидери побрзаа во Скопје да им ветат на македонските граѓани почеток на долгоочекуваните пристапни преговори. Импулсот беше изгубен затоа што тогаш Франција бараше прво да се смени методологијата на пристапниот процес. Иронично, новата методологија недвосмислено вели: „Сите страни мора да се воздржат од злоупотреба на отворените прашања во процесот на пристапување во ЕУ“.
Меѓутоа, кога оваа работа беше завршена, Бугарија од шампион се претвори во најголемиот опструктор, земајќи го проширувањето заложник на прашањата за историјата, идентитетот и македонскиот јазик.
Како министер за надворешни работи бев еден од главните архитекти и потписници на Договорот од Преспа со Грција, бидејќи Атина го прифати нашето право на самоопределување. Кои сме ние и на кој јазик зборуваме е прашање за македонскиот народ. Ниту една нација не може да има идентитет диктиран од помоќен сосед. Да бев уште во владата, гласно ќе кажев: La France merci, mais NON! Ова е исто така клучно за европскиот идентитет на ЕУ и нејзината посветеност на вредностите содржани во Лисабонскиот договор: „Таа ќе ја почитува нејзината богата културна и јазична разновидност и ќе се погрижи културното наследство на Европа да биде заштитено и унапредено“.