ABC News/AP
Американската армија предупредува дека Кина најверојатно ќе го забрза распоредот за инвазија на Тајван, островска демократија која со децении е главен извор на тензии меѓу Вашингтон и Пекинг и нашироко се гледа како најверојатна причина за потенцијално катастрофална војна САД- Кина.
Загриженоста за Тајван се јавува во моментот кога Кина покажува нова сила по повеќе години стекнување воена моќ. Пекинг стана поагресивен кон Тајван и повеќе инсистира на спорови за суверенитетот во Јужното Кинеско Море. Пекинг се конфронтира со Вашингтон; високи кинески претставници му дадоа невообичаено остри јавни изјави на државниот секретар Ентони Блинкен за време на разговорите во Алјаска минатиот месец.
Сепак, воен потег против Тајван би бил тест за поддршка на САД за островот, кој Пекинг го смета за отцепена покраина. За администрацијата на Бајден, ова може да биде избор да се напушти пријателска, демократска земја или да се ризикува целосна војна за кауза што не е на агендата на повеќето Американци. САД долго време ветуваа дека ќе му помогнат на Тајван да се одбрани, но намерно остава нејасно до каде може да стигне како одговор на кинескиот напад.
Ова натрупување на стравови е комбинирано со ставот на администрацијата дека Кина е голем предизвик за САД и дека наскоро треба да се стори повеќе – воено, дипломатски и на друг начин – за да се одврати Пекинг бидејќи Кина се обидува да ги расели САД како преовладувачката моќ во Азија. Некои американски воени лидери го сметаат Тајван како потенцијално најнепосредната точка на „палење“ и контакт.
„Имаме индикации дека ризиците всушност се зголемуваат“, рече минатиот месец пред Комитетот на Сенатот, адмиралот Филип Дејвидсон, американски воен командант во азиско-пацифичкиот регион, наведувајќи го кинескиот воен потег кон Тајван.
„Заканата се манифестира во текот на оваа деценија – всушност во текот на следните шест години“, рече Дејвидсон.
Неколку дена подоцна, очекуваниот наследник на Дејвидсон, адмиралот Џон Аквилино, одби да го поддржи шестгодишниот мандат, но им рече на сенаторите за време на неговото сослушување за потврда: „Моето гледиште е дека ова прашање е многу поблиско отколку што мислат повеќето“.
Официјалните претставници на администрацијата на Бајден зборуваа помалку силно, но ја нагласија нивната намера да ги продлабочат врските со Тајван, привлекувајќи предупредувања од Пекинг против мешање од надвор во она што Кина го смета за внатрешно прашање.
Секретарот за одбрана Лојд Остин ја идентификува Кина како значајна и егзистенцијална закана за САД, а воените служби соодветно се прилагодуваат. Маринците, на пример, се преформира имајќи ги предвид Кина и Русија и две децении копнена борба против екстремистите на Блискиот исток.
Тешко дека еден аспект на воената модернизација на Кина успеа да ја изненади американската војска. Чарлс Ричард, кој како шеф на Стратешката команда на САД е одговорен за американските нуклеарни сили, во неодамнешниот есеј напиша дека Кина е на пат да биде „стратешки еднаква“ со САД. Тој рече дека резервите на нуклеарно оружје во Кина се очекува да се зголемат двојно, „ако не се зголемат тројно или четирипати“ во следните 10 години, иако ова го надминува официјалното гледиште на Пентагон дека залихите ќе се удвојуваат само во тој период.
Сепак, на Тајван се гледа како на најитно прашање.
Американските власти ги забележуваат акциите на Народноослободителната армија, кои се чини дека имаат за цел да го иритираат и заплашат Тајван. На пример, кинеските воени воздушни прелети, вклучително и летањето околу островот, се скоро секојдневен феномен што се користи за потсетување на заканата и истражување на можностите на Тајван.
Кинеските власти се потсмеваа на коментарите на Дејвидсон за Тајван. Портпаролот на Министерството за одбрана, полковник Рен Гуокианг го повика Вашингтон „да се откаже од размислување со нулта сума“ и да стори повеќе за да се изгради меѓусебна доверба и стабилност. Тој рече дека „обидите на надворешните сили да го користат Тајван за ограничување на Кина или фрлањето на силите за независност на Тајван да користат воени средства за да постигнат независност се ќорсокак“.
Ефектите од воената акција на Кина против Тајван и неговите 23 милиони луѓе се толку длабоки и потенцијално сериозни што Пекинг и Вашингтон веќе долго време се наоѓаат во кревка средина – политичката автономија на Тајван, што ја исклучува контролата од Пекинг, но не достигнува официјална независност.
Проценките за тоа кога Кина може да одлучи да се обиде да го присили Тајван да се врати на континентот веќе долго време се разликуваат, а во САД нема консензус. Лари Дајмонд, постар соработник на институтот Хувер на универзитетот Стенфорд, минатата недела изјави дека се сомнева дека кинеските лидери се подготвени да употребат сила за да го решат проблемот.
„Не мислам дека тоа ќе се случи наскоро“, рече тој.
Администрацијата на Трамп презеде низа активности за да демонстрира посилна посветеност на Тајван, вклучително и испраќање на член на кабинетот на Тајпеј минатата година, највисок американски функционер што го посети островот откако беа прекинати официјалните дипломатски врски во 1979 година. Кина Администрацијата на Бајден соопшти дека сака да соработува со Кина каде е можно, но се спротивстави на широк спектар на кинески активности.
Минатата недела, американскиот амбасадор во пацифичката островска држава Палау, Џон Хенеси-Ниланд, стана првиот актуелен американски амбасадор кој го посети Тајван откако Вашингтон ги прекина врските со Тајпеј во корист на Пекинг.
Кина е честа мета на критики во Конгресот. Загриженоста за спротивставување на растечката воена моќ може да се рефлектира во усвојувањето на Пацифичката иницијатива за одвраќање од 2,2 милијарди американски долари во 2021 година. Дејвидсон сака таа да го поддржи, покрај другите иницијативи, и создавање на подобар систем за противвоздушна одбрана. Да ја заштити американската територија Гуам од Кинески ракети и да ја задржат воената доминација на САД во регионот.
Претставникот Адам Смит, демократ од Вашингтон и претседател на Комитетот за вооружени служби на Претставничкиот дом, е скептичен во врска со воените решенија за ваквата доминација.
„Со оглед на начинот на кој работи светот сега, земја која е доминантна е едноставно безнадежно нереална“, рече тој на форумот преку интернет спонзориран од Меридијан, непартиски центар за дипломатија.
Тој објасни дека американската армија може да одржи доволно сила, во партнерство со сојузниците, да испрати порака: „Кина, не напаѓај го Тајван, бидејќи цената што ќе ја платиш за ова не вреди“.