Во тек се археолошките истражувања на локалитетот Голема Пешт, долгорочен проект на Министерството за култура. Годинава е отворена петта сонда во десната страна на пештерата. Преовладуваат животински остатоци кои не се само внесувани во пештерата како храна туку коските се модифицирани од страна на човекот и најверојатно употребувани како орудија/оружје.
Носител на проектот е Археолошкиот музеј, а раководител на истражувањата е Љиљана Шаламанов-Коробар.
– Вториот елемент особено значаен за палеолитската култура е откривањето на камените артефакти употребувани за алат од страна на неандерталската популација. Изборот е особено интересен. Станува збор за наоди од горски кристал. Најверојатно оваа суровина е бирана и поради тврдината како и поради убавината и прозрачноста на овој минерал, се вели во соопштението од Археолошки музеј на Република Северна Македонија.
За крајот на ископувањата, како што се наведува, е предвидено собирање на седиментацијата за уште шест наредни слоеви и повторување – доставување од минатата година за анализата ОСЛ. Резултатите се очекуваат за една година.
– Досега се поставени различни по димензии сонди и регистрирани се 22 геолошки слоја. Откриени се камени ракотворби (орудија и оружје) и животински остатоци. Типолошките и технолошките белези на материјалните наоди укажуваат на постоење на среден палеолит. Прелиминарни податоци од анализата ОСЛ – лабараторија на Институтот Макс Планк, Германија – се однесуваат на слоевите 2 и 3 со старост од 60.000 години п.н.е. За слојот 5 датумот е 104.000 п.н.е, се вели во соопштението.
Палеолитското наоѓалиште Голема Пешт се наоѓа на 65 километри од главниот град Скопје во близина на селото Здуње и над новоформираното езоро Козјак (некогашна река Треска). Пештерата е долга 35 метри и широка 18 метри, има мало плато пред неа и поглед и прегледност на целата околина и кон север кон југ.