Рускиот опозициски политичар Алексеј Навални почина во затвор на 16 февруари. Тој отслужуваше 19-годишна затворска казна во затвор со максимална безбедност северно од Арктичкиот круг, во руската автономна област Јамало-Ненец. Поправна установа бр. 3 (скратено како ИК-3 на руски) со прекар Поларниот волк има озлогласена репутација. Со цел да дознае повеќе информации за суровите услови, „Медуза“ разговараше со поранешните затвореници кои таму ја отслужуваа казната.
Управа на Воспитно-поправен дом бр. 3 ја објави смртта на Алексеј Навални во изјава од 16 февруари. Опозицискиот политичар, наводно, изгубил свест по прошетката и не можел да биде реанимиран, и покрај напорите на затворскиот персонал и болничарите (кои наводно пристигнале за помалку од 10 минути). Според прокремљскиот таблоид База, лекарите констатирале смрт на Навални во 14:17 часот по локално време.
Два часа подоцна на веб-страницата на Федералното биро за затвори се појави изјава за неговата смрт: „Причината за смртта се утврдува“. Од друга страна, руската пропагандна мрежа РТ брзо излезе со објаснување, тврдејќи дека Навални починал од „згрутчување на крвта“.
„Кога прочитав дека наводно починал од згрутчување на крвта, им кажав на моите момчиња дека го убиле“, вели еден поранешен затвореник на ИК-3, потсетувајќи се на својата реакција на веста за смртта на лидерот на опозицијата.
Ова лице поминало околу пет години во ИК-3 и било ослободено во средината на 2023 година. Тој вели дека две од тие пет години поминал во самица во изолиран дел од затворот резервиран за оние под „строги услови на притвор“ (кратенка на руски SUS): “Целиот објект е покриен со габи, вклучувајќи го и ходникот. Има габа што расте од подот.”
Постојат делови од ИК-3 резервирани за затвореници кои се под уште построги ограничувања од СУС. Ова вклучува одделение што содржи „простории со една ќелија“ (ЕПКТ), во кои затворениците се испраќаат како казна за „постојано кршење“ на затворските прописи. Затворските службеници го префрлија Навални во ЕПКТ за период од една година во септември 2023 година. Рускиот опозициски политичар Владимир Кара-Мурза, кој одлежува 25 години затвор поради спротивставување на војната на Русија против Украина, наводно бил префрлен во ЕПКТ во јануари оваа година.
Еден активист за човекови права ја опиша ЕПКТ како посебен „затвор во затвор“. Друг поранешен затвореник на ИК-3, кој беше ослободен во 2022 година, вели дека одделението на затворот ЕПКТ е толку изолирано што дури и другите затвореници можеби не знаат кој е затворен таму.
Затворениците кои се под „строги услови на притвор“ или во ЕПКТ, исто така, можат да бидат сместени во самица (ШИЗО) до 15 дена за континуирано прекршување на прописите. Експерт од организацијата за правата на затворениците „Русија зад решетки“ рече дека овој вид на казна е „секогаш мачење“ за затвореникот. Алексеј Навални бил ставен во самица 27 пати за време на казната.
„Медуза“ не успеа да ги дознае деталите од секојдневието на Навални ниту да утврди во кој дел од затворот е сместен во самица. Но, опозицискиот политичар претходно пишуваше за излегување на прошетка во 6 часот и 30 минути наутро.
Поранешните затвореници од ИК-3 кои разговараа со „Медуза“ се сомневаат во тврдењата на затворот дека медицинскиот персонал веднаш му дошол на помош на Навални. „Не верувам, едноставно е нереално“, вели поранешниот затвореник кој бил ослободен во 2018 година.
По правило, затворските службеници мора да ги информираат роднините за смртта на затвореникот во рок од 24 часа. Телото потоа е однесено во најблиската државна мртовечница, каде членовите на семејството можат да го побараат за погреб. Околу телата на починатите во ИК-3, поранешен затвореник вели дека „малку тела се преземени, бидејќи е скапо“.
Најблискиот аеродром е во Салехард, град оддалечен 50 километри. Покрај тоа, патот што води од градот до затворот ја преминува реката Об и нема мост, оставајќи ги летните скелиња или зимскиот леден пат како единствени опции за премин.
Ако никој не дојде да го земе телото на затвореникот ИК-3, го закопуваат на локалните гробишта. Гробовите на поранешните затвореници обично се обележани со дрвени крстови.
Соработниците на Навални ја потврдија неговата смрт попладнето на 17 февруари. Повеќе од 48 часа подоцна, тие се уште се борат да ги натераат властите да го предадат неговото тело на неговото семејство.