Би Би Си
Toa Беше прв пат Племето Сапанава да се обиде да воспостави контакт. Средбата се случи во оддалечениот национален парк Сера до Дивизор, огромна област на сливот на Амазон на крајниот западен дел на Бразил. Одозгора изгледа како монотоно подрачје прекриено со шума, но под него се кријат водопади, реки, заспани вулкани и човечки населби.
Ова е место каде талкаат огромни тапири и јагуари, а луѓето со кои модерната цивилизација не остварила контакт живеат тука околу 32.000 години. Но, за едно изолирано племе, сè се сменило во 2014 година.
Неколку членови на племето Сапанава заминаа од својата околина откако беа нападнати од банди кои нелегално уништуваат шуми преку границата во Перу. Тие нападнаа село на друго далечно племе, кое остварило контакт со модерната цивилизација пред неколку децении. Потоа, тие поминаа три недели под покровителство на ФУНАИ, владино тело кое ги штити автохтоните народи од надворешниот свет, пишува Би Би Си.
Автохтоните Амазонци се аномалија во речиси секој поглед. Тие зборуваат древни и малку познати јазици, на некои им недостасуваат зборови за броеви, па дури и за бои. Нивните општества честопати се еднакви, и тие се единствените заедници на Земјата кои не страдаат од болести што го мачат остатокот од човештвото. Некои народи со кои не е воспоставен контакт, иако не сите, никогаш не доживеале настинка или грип или некоја друга болест опасна по живот, како што се сипаници.
За Сапанава, оваа состојба без болести заврши исклучително брзо по првиот контакт. За неколку дена, многумина се разболеа сериозно. Добиле респираторна инфекција, веројатно грип. Кога племињата првпат ќе бидат изложени на грип, стапката на смртност е вообичаено исклучително висока. Но, овој пат не беше така. Тие добија медицинска помош и никој не почина, а по краток карантин сите тие се вратија меѓу својот народ.
Според она што е познато, тоа беше крај на епидемијата на грип. Постоењето на заедница без грип покренува важно прашање – дали остатокот од светот некогаш ќе се ослободи од грипот? Притоа светот ги прави првите мачни чекори кон таа цел.
Сезоната на грип во Австралија беше најблага во историјата
Уште во јануари 2020 година, на крајот на австралиското лето, земјата имаше 6.962 случаи на грип потврдени со лабораториски тестови. Во тоа време, Ковид-19 сè уште беше познат како новиот коронавирус и главно беше ограничен на Кина. Обично можат да се очекуваат се повеќе случаи на грип како што се намалува денот и доаѓа зимата, пишува Би Би Си.
Наместо тоа, се случи нешто неочекувано. До април имало само 229 случаи на грип, а во исто време минатата година дури 18.705. Ковид-19 веќе се прошири низ целиот свет, во тој период зарази повеќе од еден милион луѓе, вклучувајќи го и британскиот премиер, на сите континенти освен на Антарктикот. Воведени се целосни карантини, популаризирано е миењето раце, а носењето маски стана вообичаено.
До август беше јасно дека сезоната на грип во Австралија е најблага во историјата. Генерално, имало помалку од една десетина заразени во споредба со 2019 година, а огромното мнозинство биле евидентирани пред да избувне пандемијата. И покрај фактот што се спроведени повеќе тестирање од кога било досега. Истото се случи и на друго место. Директорот на Јужноафриканскиот национален институт за инфективни болести (NICD) неодамна изјави дека неговата земја „едноставно немаше сезона на грип оваа година“, додека во Нов Зеланд лекарите не открија ниту еден случај на грип, а минатата година 57 проценти од примероците беа позитивни.
Отсуството на случаи на грип е глобален феномен
На јужната хемисфера зимата сега заврши, а на северната таа допрва доаѓа. Иако сезоната штотуку започна, работите веќе изгледаат радикално поинаку од вообичаеното. Во септември, Светската здравствена организација (СЗО) објави дека отсуството на случаи на грип е глобален феномен, со значително пониско ниво од предвиденото, од тропска Африка до Карибите. Во неделата што започна на 9 септември, ФлуМарт забележа само 12 лабораториски потврдени случаи низ светот.
„Она што го гледаме во Австралија, Нов Зеланд, Јужна Америка и Хонг Конг е навистина лесна сезона не само на грип, туку и на респираторен синцицијален вирус (РСВ)“, изјави Сара Кобеј, епидемиолог од Универзитетот во Чикаго.
Се разбира, постојат многу други можни причини зошто бројот на случаи е намален оваа година. Можно е луѓето да се плашат да побараат медицинска помош, а на некои места е можно да се спроведени помалку тестови затоа што ресурсите биле пренасочени на друго место. Но, многу експерти веруваат дека овој тренд се сведува на физичкото растојание и подобрената хигиена за време на пандемијата.
„Ние навистина не знаеме за што станува збор, но можеби тоа има врска со промените во меѓусебната интеракција. Постои можност ова да продолжи и во иднина”, рече Питер Палез, микробиолог и експерт за РНК вируси во болницата Монт Синај во Њујорк.
Ова покренува голем број прашања. Како ова отсуство на грип влијае на вирусот? Дали е воопшто теоретски можно вирусот трајно да исчезне? И, дали се погодени и некои други вируси?
Човештвото не живеело секогаш со вирусот. Се смета дека сме го добиле од домашни птици пред околу 10.000 години, кога луѓето од лов и собирање се префрлиле на земјоделство. Со милениуми, вирусот бил ограничен на Стариот свет, пред да се прошири во Америка за време на патувањата на европските колонизатори, кои исто така донеле неколку други болести како сипаници, бубонска чума, маларија, лепра, овчи сипаници, заушки, тифус, колера, дифтерија и жолта треска.
Единствениот човечки патоген што некогаш бил искоренет е САРС
Ниту еден од овие патогени не бил трајно елиминиран сè до 8 мај 1980 година, кога Светското здравствено собрание официјално објави дека светот се ослободил од сипаници. Освен сипаници, единствениот човечки патоген што некогаш е искоренет е САРС. Првично, напорот се потпирал на вакцинирање, а потоа и на следење на контактите. За жал, ниту еден од овие два пристапа во моментов не може да се примени за грипот.
„Голем проблем со грипот е што се менува“, рече Палез. Вирусот постојано еволуира, така што нашиот имунолошки систем не може да го препознае вирусот долго откако ќе се ослободиме од инфекцијата, што значи дека можеме постојано да се заразуваме. Според една проценка, околу 10 проценти од светската популација секоја година е заразена со грип. Тоа нè носи до лошите вести. Само по себе, социјалното дистанцирање е малку веројатно дека ќе го доведе грипот до изумирање.
„Треба да размислуваме на глобално ниво, па дури и ако Велика Британија, САД и Кина носат маски, тоа не значи дека се носат маски и во остатокот од светот. Според она што го гледаме на телевизија, ниту во САД не носи секој маска”, објасни Палез.
Иако има помалку случаи оваа година, сепак ќе има „џебови“ во општеството во кои вирусот се шири нормално. Дури и целосно да го елиминираме вирусот во развиениот свет, бидејќи немаме долгорочен имунитет, еден случај ќе биде доволен за веднаш да се врати.
„Луѓето се распоредени така што вирусите на грип можат да го сторат тоа, тие скокаат врз различни популации и не исчезнуваат“, вели Кобеј.
Потребна е универзална вакцина против грип
Сепак, тоа не мора секогаш да биде така. Поради стапката на развој на грипот, сегашните вакцини обично штитат само шест месеци. За да се избегне, вирусот во голема мера се потпира на „девијација на антигенот“, постепено акумулирајќи мутации кои влијаат на главната вирусна честичка, онаа што нормално ја препознава имунитетот, и на крајот ја менува доволно што повеќе не може да се препознае како закана.
Оваа промена обично се јавува за време на хибернација, па вирусот може да скокне на другата страна на светот веднаш штом ќе заврши сезоната. Луѓето кои живеат во близина на екваторот, исто така, можат да се заразат во редовни интервали, но ова се случува преку целата година, а не сезонски. Во моментов, секоја година мора да се развиваат нови вакцини за да се одговори на вирусите кои се очекуваат следни да се појават. Составот на вакцините за северната хемисфера е договорен во февруари, а тој за јужната хемисфера во септември.
Потребна ни е универзална вакцина против грип, онаа што може да не заштити од сите видови грип од година во година. Со ваква алатка би било можно да се започне масовна програма за вакцинирање и да се испрати грипот во историјата. Во моментов, научниците ширум светот се натпреваруваат за да ја постигнат таа цел и по неколку децении истражување, почнавме да и се приближуваме.
Уште во 80-те години од минатиот век, Палез и неговите колеги открија дека за разлика од непостојаната глава на вирусот, стеблото на вирусот е прилично стабилно, така што антителата кои одговараат на стеблото на едниот вид може да се врзат и за други. Телото може природно да ги произведува овие антитела, но главата на вирусот е поголема и полесно се забележува, па имунолошкиот систем се фокусира на негово препознавање и запоставување на стеблото. Предизвик на универзалната вакцина е да го истурка имунолошкиот систем во вистинска насока.
Универзалната вакцина против грип ќе го искорени грипот Б, но не и А
Работата е во тоа што не постои само еден вирус на грип, денес грипот е ѕверка со многу глави, со четири главни водови кои циркулираат секоја година. Два вида А можат да се најдат и кај животните, а другите два видови Б се карактеристични само за луѓето и за фоките. Повремено, видови на вирусот А можат да ги заразат и луѓе и да предизвикаат пандемии, како што се видовите од 1918 и 2009 година.
„Универзалната вакцина против грип ќе го искорени грипот Б, но не и грипот А“, изјави Палез за Би Би Си, објаснувајќи дека дури и ако ги фатиме сите вируси на грип А кои циркулираат меѓу луѓето, сепак ќе пристигнат нови видови од диви и домашни животни.
„Значи, кога станува збор за грип А, ќе мора постојано да го вакцинираме целото население, што е невозможно. И ако не го сториме тоа, тогаш животинските видови, од ирваси, кокошки, свињи, коњи, можат да скокаат врз луѓето”, вели Палез.
Како пандемијата на коронавирусот може да влијае на грипот?
Иако е малку веројатно дека грипот наскоро ќе исчезне целосно, сегашната пандемија може да влијае на вирусот на други начини. Постојат две можни сценарија, од кои едното е многу попосакувано од другото.
Прво, вирусот може да се развие побавно од вообичаеното. Ова е важно затоа што значи дека видовите што ќе дојдат следната година нема да бидат значително различни од оние од минатата година, а инфекциите може да бидат релативно благи.
„Зборував за тоа неодамна со еден колега. Она што е проблематично во врска со грипот е тоа што тој секогаш се развива во нешто ново што никогаш не сме го виделе. Значи, навистина е тешко да се каже во која насока работите ќе се развиваат ако беа само малку поинакви. Работите на почетокот се непредвидливи, но ова може да биде навистина добро и возбудливо“, изјави Кобеј за Би Би Си.
„Навистина е едноставно. Ако има помалку вируси, ќе се случат помалку мутации”, објасни Палез, кој рече дека на 10.000 заразени, статистички гледано, може да се очекуваат 10 мутации. Така, на илјада заразени, може да се очекува само една мутација.
Теоретски, сè што влијае на количеството на вирус кој циркулира, треба да влијае на неговата еволуција, дури и вакцините што се моментно достапни.
„Ако Бил Гејтс може да го плати тоа и 95 проценти од луѓето се согласат да бидат вакцинирани, мислам дека би го имале оној вид на имунолошка заштита што би довело до поинаква Дарвинова селекција. Од друга страна, само околу пет проценти од светската популација е вакцинирана”, рече Палез.
Меѓутоа постои и друга можност.
Во реалноста, не знаеме со сигурност дали социјалното растојание доведе до помала инфекција со грип во светот или само откривме помал број. Ако не е, тогаш стапката на еволуција на вирусот генерално може да остане иста. Ова значи дека следната година, кога социјалното растојание во голема мера ќе заврши, делови од светот каде што во моментов има помалку случаи на грип може да бидат тешко погодени.
„Ако нема пренесување на други респираторни патогени, тоа значи дека луѓето не стекнуваат имунитет на нив. Загрижен сум што ќе се случи со овие патогени откако ќе ја имаме вакцината против Ковид-19″, вели Кобеј.
Важноста на вакцинирањето против грип
Таа сугерира дека наместо да ги насочиме сите напори кон развој на вакцина, треба да ја искористиме можноста и да инвестираме во видови на превенција и третман кои можат да бидат ефикасни и против други респираторни патогени, како што се подобрување на хигиената и достапноста на респираторите.
„На тој начин не би требало да се вратиме на почетокот откако ќе ја добиеме вакцината против Ковид-19“, вели Кобеј.
Од друга страна, Палез ја нагласува важноста на вакцинацијата против грип: „Дури и ако не заштити целосно, тоа сигурно резултира со поумерено заболување и е многу безбедна како вакцина“.
Клучно е дека научниците сè уште не знаат што се случува со луѓето кои истовремено се заразени со грип и со Ковид-19.
„Навистина не знаеме. Загрижен сум дека може да ја влоши сериозноста на болеста”, изјави Палез за Би-Би-Си.