Трагедија, гнев, апсења, полициска бруталност и невиден граѓански отпор – вака накратко би можело да се опише годината што следеше во Нови Сад и Србија по ужасното уривање на настрешницата на железничката станица. На тој кобен 1 ноември 2024 година, бетонската конструкција се урна и уби 16 лица, предизвикувајќи лавина од настани што длабоко ја потресоа земјата. Тагата наскоро беше заменета со гнев поради недостатокот на одговорност, а улиците станаа сцена на борба за правда, пишува 021.rs.
Сè запре во петок, 1 ноември 2024 година во 11:52 часот, кога бетонската настрешница на железничката станица во Нови Сад се урна врз 17 лица. 14 лица загинаа на лице место, вклучувајќи деца, додека две подоцна им подлегнаа на повредите во болница. Додека спасувачите ги вадеа жртвите, Српската железничка инфраструктура објави дека настрешницата не се реконструира како дел од реновирањето на зградата на станицата. Кинескиот конзорциум CRIC-CCCC изнесе слично тврдење, наведувајќи дека работата е извршена строго според градежната дозвола. Беа прогласени денови на жалост, а Вишото јавно обвинителство во Нови Сад го потврди бројот на жртви.
Истата вечер, во обраќање до нацијата, претседателот Александар Вучиќ рече: „Се што знам е дека 60 години не сме го реновирале тој настрешник, кога реновиравме сè, не го реновиравме, зошто – не знам, некој веројатно ќе даде одговори“. Тој ја префрли одговорноста на проектантите. Додека зборуваше, граѓаните спонтано се собраа на Плоштадот на Слободата во Нови Сад, палејќи свеќи и оставајќи пораки прашувајќи „кој е виновен“ и барајќи нивни „оставки“.
Веќе на 2 ноември, геолошкиот инженер Зоран Ѓајиќ, кој работеше на реконструкцијата, јавно ги негираше тврдењата на властите, велејќи дека се работи на настрешницата и дека тој предупредил за неправилности уште од март 2023 година. Истиот ден, пред српската Влада во Белград се појавија црвени отпечатоци од раце, симбол на „крвавите раце“ на властите, што ќе стане знак на протест. Првиот протест се одржа на 3 ноември во Белград, а првиот голем протест во Нови Сад на 5 ноември. Илјадници граѓани пешачеа до Градското собрание, каде што избувнаа немири – зградата беше премачкана со боја, прозорците беа скршени, а полицијата испука солзавец одвнатре. Набрзо следеа масовни апсења на демонстранти.
Под притисок на јавноста, на 5 ноември, министерот за градежништво Горан Весиќ поднесе оставка, тврдејќи дека заминува со „чиста совест“. Подоцна, на 20 ноември, Томислав Момировиќ, министерот за трговија и поранешен министер за градежништво за време на реконструкцијата, поднесе оставка, како и Јелена Танасковиќ, директорката на „Инфраструктура Железнице Србија“. Еден ден подоцна, беа уапсени 11 лица поврзани со проектот, вклучувајќи ги Весиќ и Танасковиќ.
Кон крајот на ноември, по нападот врз студентите во Белград, академската заедница се вклучи во борбата. На 26 ноември, студенти од Факултетот за драмски уметности го блокираа својот факултет, а на 2 декември, им се придружија нивните колеги од Филозофскиот факултет во Нови Сад. Набрзо, речиси сите факултети на Универзитетот во Нови Сад беа блокирани. Во исто време, опозицијата организираше блокади на судот и обвинителството, барајќи ослободување на уапсените демонстранти и истрага за трагедијата. За време на една од овие блокади, полицијата брутално го претепа 74-годишниот Илија Костиќ.
Декември беше обележан со оставка на заменик-претседателот на Собранието на Војводина, Дамир Зобеница, откако беше објавена снимка во која тој наводно им наредува на активистите на СНС да предизвикаат инциденти на протестите. Властите го прогласија видеото за лажно, тврдејќи дека е генерирано од вештачка интелигенција. Годината заврши со масовен протест во Белград на 22 декември, на кој се собраа околу 100.000 луѓе, и тивка новогодишна забава на плоштадот Слободе во Нови Сад, организирана од студенти.
Вишото јавно обвинителство во Нови Сад поднесе обвинение против 13 лица на 30 декември. На 24 јануари 2025 година, студентите повикаа на генерален штрајк, а протестите низ цела Србија беа обележани со ескалација на насилството. Во ноќта на 28 јануари, активисти на СНС нападнаа студенти во Нови Сад со палки, кршејќи ја вилицата на еден студент. Овој настан предизвика политички пресврт: премиерот Милош Вучевиќ и градоначалникот на Нови Сад, Милан Ѓуриќ, поднесоа оставки.
Еден ден подоцна, претседателот Вучиќ помилува 13 лица приведени за време на протестите. Како признание за нивната борба, на 31 јануари, студентите од Србија беа официјално номинирани за Нобелова награда за мир.
Февруари донесе блокада на три моста во Нови Сад и формирање независен истражен комитет од експерти, додека Обвинителството за организиран криминал го презеде случајот со уривањето на настрешницата. Во март беше поднесено ново обвинение под сомнение за корупција, а беше потврдено дека Европското јавно обвинителство истражува и можна злоупотреба на средствата од ЕУ.
Протестот „15 за 15“ во Белград ќе биде запаметен по употребата на звучен топ против демонстрантите. Во март, шеснаесеттата жртва, Вукашин Црнчевиќ (18), почина, а оттогаш минутата молчење трае 16 минути. Во април и мај, студентите организираа велосипедски маратон до Стразбур и штафетен ултрамаратон до Брисел за да ги информираат европските институции за ситуацијата во Србија.
Летото донесе нови конфликти. Протестот на Видовден на 28 јуни во Белград беше обележан со полициска бруталност и масовни апсења, што предизвика повици за граѓанска непослушност. На почетокот на јули, претседателот Вучиќ помилува четворица активисти на СНС обвинети за напад врз студенти. Фестивалот „Егзит“ на Петроварадинската тврдина започна со 16-минутен молк во спомен на жртвите.
Во август следеше нов бран апсења за корупција на железничката пруга Нови Сад-Суботица, вклучувајќи го и поранешниот министер Томислав Момировиќ. Протестите во текот на август ескалираа во отворени судири со полицијата и поддржувачите на СНС, а беше објавено дека и припадници на специјалната единица „Кобра“ извадиле пиштоли од граѓаните.
Септември беше обележан со невидена полициска бруталност. Откако деканите, со помош на полицијата, се обидоа да ги пробијат блокадите на факултетите, на 5 септември во Нови Сад беше организиран голем протест „Србија, можеме ли да се слушнеме?“.
Полицијата употреби огромни количини солзавец, за кој студентите подоцна утврдија дека е поопасниот солзавец CN, а десетици граѓани беа повредени и уапсени. На 16 септември, Вишото јавно обвинителство во Нови Сад повторно поднесе ревидирано обвинение против 13 лица.
На 22 октомври, Европскиот парламент усвои резолуција за Србија, изразувајќи загриженост за репресијата и повикувајќи на транспарентни законски постапки. Конечно, на 24 октомври, по повеќе од седум месеци, сите шест активисти обвинети за поткопување на уставниот поредок беа ослободени од домашен притвор.