Ал Џазира Балканс, Сараево
Не е новост дека технолошките компании повеќе од една деценија знаат многу за вас. Многу повеќе од што многумина би сакале, знаат и паметат работи што вие сте ги заборавиле. Се сеќавате на концертот од 2011 година? Е па, Фејсбук се сеќава, а има и фотографии. Каде сте биле точно пред три години? Знаат и Фејсбук и Гугл.
Човекот што гледа сè
Ако сте го прочитале романот „1984“ од Џорџ Орвел за целосна државна контрола на граѓаните, знаете дека во денешно време звучи малку смешно, И навистина, количината на податоци што Фејсбук, Твитер, Инстаграм, а посебно Гугл ги имаат за вас е неверојатна. Пред само неколку децении, ниту една држава во светот не можеше да се пофали со толку детали за животот на поголем број граѓани. А потоа паметните телефони, таблетите и други уреди станаа евтини, лесно достапни и присутни секаде.
Треба да се потсетиме дека Гугл е на секој телефон, оперативниот систем Андроид е производ на Гугл, како и најпопуларните апликации – Џимејл, Јутјуб, Документи. Услугите на Гугл се исто така широко присутни на ајфон, како што се мапите и е-поштата. Од компјутерот, повеќето пребарувања на интернет, мапи, музика или филмови одат повторно преку Гугл.
Од гаража до ѕвездите
Гугл е создаден во 1998 година, иако постоеше и неколку години пред тоа како софтвер за докторска теза на Лари Пејџ и Сергеј Брин на универзитетот Стенфорд.
Започна со неколку компјутери во гаража и за помалку од една година стана еден од најкористените пребарувачи на интернет. Во почетоците на интернетот, немаше „апликации“ што ќе ве однесат до содржината, секоја веб-страница или содржина мораше да се индексира и да биде достапна во базата на некој од интернет-пребарувачите, за корисниците да можат да ја најдат.
Само неколку години подоцна, во 2004 година, Гугл отвори свое седиште во „Маунт Вју“. Брзиот раст на компанијата доведе до тоа да биде доминантна на повеќе полиња за помалку од една деценија – пребарување на интернет со Гугл, приватна електронска пошта со Џимејл, навигација со Гугл мапс и онлајн видеа со Јутјуб.
Гугл, исто така, има Андроид оперативен систем за паметни телефони, како и сè попопуларниот Хром оперативен систем за таблети и лаптопи. Постојат и уреди што можат да се носат со оперативен систем за носење на Гугл, како и ултрабрз пристап до интернет со Гугл фибер (достапен само во САД).
Немања Костиќ, експерт за веб, вели дека Гугл не е само технологија на компанијата, туку и социјален и деловен феномен.
„Ниту една друга слична компанија, ‘Мајкрософт’, ‘Епл’, ‘Амазон’, немаше таков постојан раст како ‘Гугл’. ‘Амазон’ беше страница за продажба на книги со години, му беа потребни децении на ‘Мајкрософт’ за развој на Виндоус, а ‘Епл’ беше на работ на банкрот неколкупати. Само ‘Гугл’ од самиот почеток имаше постојан раст, и со некои деловни грешки, денес го достигна статусот на една од највредните компании на планетата“, објаснува Костиќ.
Знаеме сè, дури и повеќе од тоа
Гугл мапс на вашиот телефон знае каде сте биле денеска, колку сте се задржале, дури и ако никогаш не ја отворате оваа апликација.
Гугл за јавни лични информации ги смета име, фотографија, роденден и пол, секоја електронска пошта што ја користите, како и вашиот број на телефон. Некој би рекол дека е сосема доволно, дури и премногу. Гугл, секако, ги памети сите пребарувања на вашиот паметен телефон или уред, дури и од други уреди на кои сте ја користеле вашата онлајн сметка.
Исто така, дури 37 проценти од сите реклами на интернет се пласираат преку Гугл ад системот, што го користат голем број веб-страници. Значи, Гугл ги знае и вашите шопинг-навики, дури иако немате Гугл сметка (што во денешно време е речиси невозможно, бидејќи не може да користите Андроид паметен телефон без џимејл-адреса).
Ако досега мислевте дека Гугл има премногу информации за вас, има уште. Преку услугите за податоци на локација, Гугл ја знае и вашата локација, ај-пи адресата на вашиот домашен рутер или интернет-оператор, како и сите уреди преку кои е поврзана вашата врска со интернет. Исто така ако користите Гугл асистент, гласовните пребарувања се чуваат одредено време.
Бојан Савиќ, програмер и девелопер, вели дека тоа не е ништо ново.
„Колку апликации имате инсталирано на вашиот телефон? Фејсбук има пристап до вашите фотографии и видеозаписи, исто и Инстаграм. Тука е и новиот популарен Тик ток, што исто така „ја пребарува“ галеријата на вашиот телефон. Тука се и други апликации како вести и разни игри што ви сервираат реклами, што исто така знаат многу за активностите на вашиот телефон“, вели Савиќ.
Како да се заштитиме од сезнајкото
Се разбира, постојат неколку начини да се биде „дигитално“ безбеден.
Бидете внимателни каде го користите вашиот паметен телефон – никогаш не поврзувајте се со јавни ви-фи мрежи со кои не сте запознаени, ова е особено важно за поголемите градови. Преку непознати или сомнителни интернет-врски, вашите податоци се многу понесигурни.
Бидете внимателни што барате – обрнете внимание на информациите што ги барате на вашиот паметен телефон и кои страници ги посетувате. Многу сомнителни страници можат да ја „вметнат“ таканаречени програми за малициозен софтвер што можат да ви ги украдат лозинките и податоците, па дури и да го направат вашиот телефон неупотреблив.
Кажете му „не“ на Гугл – во опциите за приватност на вашиот телефон, можете да ограничите, конкретно за секоја апликација, каков пристап до податоците ќе има и какви податоци ќе ги користи апликацијата.
Исто така, преку опцијата Управување со вашата сметка на Гугл и опцијата Мои активности на вашиот телефон, можете да избришете дел или сите податоци собрани од Гугл за вас (оваа опција најмногу се наоѓа во поставките Телефон и под опцијата на Гугл).
Потстети ме да заборавам
Исто така, многу земји се свесни за проблемот со масовно собирање на податоците за корисниците. Така, Европската Унија донесе закони под заедничко име ГДПР – Општо регулирање за заштита на податоците.
Овие пакет-закони во голема мера ја следат колекцијата на податоци и на апликациите и на веб-страниците. Сите интернет-услуги во ЕУ и пошироката Европа се должни да ги почитуваат овие регулативи, а казните се драконски – минатата година Франција го казни Гугл дури 50 милиони евра за непочитување неколку регулативи на ГДПР.