Германскиот весник „Франкфуртер Сонтагцајтунг“ објави статија со нови детали за „Сараевското сафари“ и делови од интервју со италијанскиот новинар и писател Ецио Гавацени.
Статијата започнува со изјавите на поранешниот американски маринец и пожарникар Џон Џордан, кој првпат сведочеше за „туристичките снајперисти“ во февруари 2007 година пред Хашкиот трибунал, а транскриптот од испрашувањето е достапен на интернет.
Џордан во неколку наврати во Сараево видел мажи кои го привлекле неговото внимание со својата облека, оружје и фактот дека биле предводени од локалното население. Некои имале пушки, кои биле посоодветни за лов на диви свињи отколку за борба во градот.
– Беше јасно дека не биле вешти во движењето низ урнатините. Истото, вели тој, му го потврдил и соработник од областа на Мостар.
Сведоштвото на Џордан за „туристичките снајперисти“ било проследено со: Можеби затоа што приказните за Канаѓани, Руси, Германци, Швајцарци и Италијанци кои дошле во Сараево со опрема за лов и им платиле огромни суми на српските паравоени единици за да одат во лов на луѓе долго време се сметаат за урбани легенди“, пишува Франкфуртер Зонтагсцајтунг (ФАС).
Германскиот весник потоа се повикува на досие што италијанскиот новинар Гавацени, неговиот адвокат Никола Бригида и поранешниот судија Гвидо Салвини го доставиле до Канцеларијата на државниот обвинител на Милано на 28 јануари 2025 година, а до кое ФАС добила пристап.
„Во него се наведува дека имало најмалку стотина „воени туристи“ кои се нарекувале едни со други „стрелци“ – иако посоодветен термин би бил сериски убијци.
Наводно платиле до 300.000 евра (во денешни пари): „Децата чинат најмногу, потоа мажите (по можност во униформа и вооружени), потоа жените, а на крај и старите лица можеле да бидат убиени бесплатно“.
Во документот се тврди дека италијанската воена разузнавачка служба била информирана за „воените туристи“ во 1993 година и неколку месеци подоцна објавила дека ја идентификувала почетната точка на тури и ги запрела. Но, дали е тоа навистина вистина? „Не, денес знаеме дека тоа не е вистина. Патувањата на фронтот продолжиле во текот на 1994 и 1995 година“, изјавил Гавацени минатата среда во Милано, објави германскиот весник.
Гавацени, кој е автор на книги за атентатите на судиите Џовани Фалконе и Паоло Борселино, кои се борат против мафијата, и за атентатот врз папата Јован Павле Втори, треба да ја објави својата најнова книга во февруари, насловена како „I cecchini del weekend“ („Викенд снајперистите“). Нетфликс и Амазон го контактирале – тие сакаат да ја прикажат книгата, која ќе ја објави издавачката куќа Пејпер фрст.
Што го шокираше најмногу? „Тоа што убиеното дете беше очигледно најбараниот трофеј“, пишува Франкфуртер Сонтагцајтунг, продолжувајќи: „За време на опсадата на Сараево, која започна на 6 април 1992 година и заврши на 29 февруари 1996 година, беа убиени 11.541 лице.
Меѓу жртвите имаше 1.621 дете. Секое семејство во градот има барем една жртва убиена од граната или снајпер. Сараево е опкружено со планини високи над две илјади метри, кои се спуштаат во благи ридови. Снајперистите беа позиционирани на овие височини, со поглед на улиците, плоштадите и становите. Или беа на облакодери, со поглед на „Снајперската алеја“.
„Гавацени нарачал профил на сторителите од криминологот Мартина Радика. Тие биле богати, „од горните ешалони на општеството“, како што се „лекарите, судиите, адвокатите, нотарите и бизнисмените“, и биле заинтересирани за лов.
„Сè се базирало на потрагата по адреналин. Тоа беше радоста од убивањето; да се почувствува моќта за еднаш да се заврши животот на личност со која немате никаква врска“, вели Гавацени за германскиот весник.
Првично, се вели дека учесниците биле десничари.
„Тоа е дезинформација. Не доаѓа од мене“, објаснува Гавацени. „Не верувам дека политичките или идеолошките убедувања играле некаква улога.“ Дали разговарал со луѓе кои виделе странци како пукаат? „Да.“
Првпат дознал за воените туристи во март 1995 година од статија во весникот „Кориере дела Сера“: „Бев ужаснат и размислував за тоа со години.“ Почнал да пишува трилер на оваа тема. „Но, наскоро сфатив дека знам премалку.“ Ќе морав сè да измислувам, па се откажав.“ А потоа, на есен 2022 година, беше објавен филмот „Сараево сафари“ од словенечкиот режисер Миран Жупанич.
Гавацени му пишал на Жупанич, кој му испратил линк и достапни информации. Најмногу го потресле изјавите на поранешниот член на разузнавачката служба на Босна и Херцеговина, Един Субашиќ. Гавацени му пишал. Започнала интензивна комуникација, која е дел од досието…
Цитат од е-поштата на Един Субашиќ од ноември 2024 година: „На крајот на 1993 година, дознав за овој феномен од документите на босанската воена разузнавачка служба, за време на испрашувањето на заробен српски волонтер. Тој рече дека пет странци дошле со него од Белград.“
Најмалку тројца биле Италијанци. Тие се сретнале во Трст, потоа летале за Белград, а потоа биле префрлени во Мостар или Сараево. Субашиќ, исто така, тврдел дека италијанската воена разузнавачка служба СИМСИ (растворена во 2007 година) ги запрела овие тури.
„Во меѓувреме, во италијанските медиуми се појавија и други извештаи што ги потврдуваат обвинувањата. Дипломатот Михаел Џифони, тогаш стациониран во Сараево, рече дека во 1994 година му било кажано дека „автобуси полни со богати луѓе пристигнуваат од сите страни. Ловци, но и бизнисмени“.
Пензиониран вработен во Каритас, кој водел хуманитарен транспорт, исто така, се јавил и рекол дека видел автобуси од кои излегувале странци во скапа облека и со оружје.
Хрватскиот истражувачки новинар Домагој Маргетиќ тврди дека српскиот претседател Александар Вучиќ, како дваесетгодишник, „соработувал со платени туристи“ во 1992-1993 година, додека бил волонтер во милицијата на босанските Срби што ги чувала еврејските гробишта над Сараево“.
Портпаролката на Вучиќ цврсто ги отфрли овие обвинувања. ФАС продолжува: „Сето ова сега мора да го потврди Канцеларијата на државниот обвинител во Милано. Истрагите веќе се започнати. Движењето Пет ѕвезди поднесе парламентарно барање за да се стават на располагање документите што италијанските разузнавачки служби наводно ги имаат за „сараевските сафари“.
За книгата за атентатот врз папата, Ецио Гавацени имал пристап до архивите на ДИГОС, специјалната истражна единица на италијанската полиција. „Мислев дека би било интересно да ги прашам архивите на ДИГОС во Трст и Горица дали имаат белешки за поминувањето на ловџиските групи“, цитира германскиот весник.
Но, тие му рекле дека материјалот од тој период повеќе не постои. „Не е ли тоа чудно? Иако сè е архивирано во Рим, на места што биле центри за луѓе, оружје и дрога за време на балканската војна – сè наводно е фрлено?“, објавува ФАС.
„Некои од работите што ги кажува звучат како теории на заговор или како заплет од трилер“, продолжува германскиот неделник.
Тој очекувал закани.
„Но, ништо не произлегло од тоа и, искрено, тоа не е добар знак. Мислам дека некој чека да види што ќе открие книгата“, изјави Гавацени за ФАС.
„Тој, исто така, му предал на јавниот обвинител на Милано, Алесандро Гоби, список со имиња на луѓето што ги идентификувал како учесници во сафариите. Тие нема да бидат именувани во книгата“, објавува весникот.
„Ако судството дојде до истите заклучоци како Гавацени и ако барем еден човек што учествувал во смртоносните сафари биде фатен, тоа би можело да биде судењето на векот. Трагите беа таму цело време. Тие само требаше да бидат поврзани – што Гавацени го направи на својот лаптоп во кафуле во трговски центар“, заклучува Франкфуртер Сонтагцајтунг.